عصر نو
www.asre-nou.net

تریستان کولوما، روزنامه نگار

حمله به سی کشتی در کرانه های یمن
حوثی ها واشینگتن را به چالش می کشند

ترجمه بهروز عارفی
Sat 9 03 2024



لوموند دیپلماتیک، مارس ۲۰۲۴

پشتیبانی آمریکا از اسرائیل در جنگ این کشور با غزه پس از ۷ اکتبر، شورشیان حوثی را ترغیب کرد تا به حمله علیه کشتی های بازرگانی و نفتکش ها در امتداد کرانه های یمن شدت بخشد. ایالات متحده، برای تشکیل ائتلافی بین المللی جهت محافظت از کشتیرانی و امنیت دریای سرخ و کانال سوئز برای تلافیِ این حمله ها، با دشواری روبرو است.

از آغاز تهاجم نظامی اسرائیل به غزه در تلافیِ حمله خونین حماس در روز ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حوثی های یمن – وابسته به فرقه زیدیه، یکی از شاخه های عمده ی شیعیان – بر عملیات خود جهت بی ثبات کردن کشتیرانی در تنگه ی باب المندب شدت بخشیده اند. این تنگه با درازای ۱۹۳ کیلومتر و پهنای ۳۲ کیلومتر، که نامش به عربی «دروازه گریه و زاری» معنا می دهد، شبه جزیره عربستان را از شاخ آفریقا جدا کرده و دسترسی به کانال سوئز را امکان پذیر میسازد. شورشیان «پهباد» حاوی مواد منفجره یا موشک به کشتی های بازرگانی و نفتکش ها پرتاب کرده و گاهی نیز برای در دست گرفتن کنترل کشتی ها با هلیکوپتر یورش می برند. یحیی ساری یکی از سخنگویان حوثی ها، اقدام شان را چنین توجیه می کند: «برای ادای وظیفه دینی، اخلاقی و انسانی مان در پشتیبانی از کسانی که در فلسطین و در غزه مورد ظلم واقع شده اند ».

از ۱۹ نوامبر ۲۰۲۳ تا نیمه های فوریه ۲۰۲۴، سی حمله به کشتی های باربری گزارش شده است (۱). برخی از شرکت های کشتیرانی بدون مشاوره یا هماهنگی بین خود، در نیمه ی دسامبر تصمیم گرفتند با تغییر مسیر، آفریقا را دور زده از دماغه امید نیک بگذرند، که هزینه بیشتری به آنان تحمیل می کند. پیرو گزارش انستیتو برای بازرگانی جهانی کیل (IfW Kiel)، اکنون فقط دویست هزار کانتینر از دریای سرخ می گذرد (به جای ۵۰۰ هزار پیش از آغاز حمله ها) (۲). این تنگه، چهارراه عمده کشتیرانی بازرگانی جهانی یعنی ۱۲% بازرگانی بین المللی – از جمله ۳۰% مجموع تردد کانتینرها - ، به ویژه برای عبور نفتکش ها و دیگر محموله های گاز مایع و نفتی حیاتی است. هر ساله، به طور میانگین، بین ۴ تا ۸% محموله جهانی گاز مایع از کانال سوئز می گذرد، در حالی که روزانه، حدود ۸ میلیون بشکه نفت از راه دریای سرخ صادر می شود. گرچه تنگه باب المندب راه کلیدیِ اقتصاد جهانی است، ولی پاشنه ی آشیل آن نیز هست.

در آغاز سده ی بیست و یکم، حفاظت از کشتیرانی در خلیج عدن در برابر تهدیدهای تروریستی و راهزنی دریایی، ابتدا از طریق گماردن محافظان خصوصی در کشتی های بازرگانی صورت گرفت. سرانجام، در سال ۲۰۰۸، شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصویب قطع نامه ۱۸۱۶ راه را برای مداخله ی دولت ها در آب های ساحلی سومالی جهت مبارزه با راهزنی دریایی گشود. در سال ۲۰۰۸، مأموریت اروپائی «آتالانت» با استقرار در خلیج جیبوتی وظیفه حفاظت دریایی و هوایی را به عهده گرفت. اما، امکانات آن محدود بود، زیرا به اعترافِ یک کارشناس که مأموریت این هیئت کنترل را بررسی کرده بود، «اکنون، در واقعیت، این گروه فقط دو ناوچه و دو هواپیما برای گشت زنی در یک ناحیه دریایی گسترده در اختیار دارد». نیروی امنیت مشترک ۱۵۳ (CTF-153) که در آوریل ۲۰۲۲ تشکیل و زیر نظر فرماندهی آمریکائی در بحرین مستقر شد، از نیروی کافی برای انجام وظیفه ی ایمن کردن آب های منطقه بزرگی از مصر و عربستان سعودی تا عُمان برخوردار نبود. دریابان چارلز «براد» کوپر، فرمانده این نیروی دریایی به این واقعیت معترف است که قرار نبود که بر «حضور ناوها و هواپیماها در دریای سرخ و خلیج عدن افزوده شود، بلکه می بایست ناوگان موجود را موثرتر می کردیم (۳)». اگر گفته ی منبعی را که با «آتالانت» همکاری می کرد، باور کنیم، با این وجود، فقدان تبادل اطلاعات بین بازیگران مربوطه از اثربخشی کار می کاست. مسلم است که برای همکاری بین اروپائیان و آمریکائیان ، چارچوبی وجود داشت که «Shade Forum» [انجمن سایه] نامیده می شد که صنعت کشتیرانی نیز به آن ملحق شده و در مورد راهزنی دریایی و هر تهدیدی علیه امنیت دریایی اقدام می کند، ولی در عمل، رقابتی بین نیروهای نظامی وجود داشت که هر نوع همکاری را فلج می کرد و سرانجام این مأموریت لغو شد.

ناوگان اروپائی
بدین ترتیب، شورشیانی که در سپتامبر ۲۰۱۴ با برکنارساختن حکومت عبد ربُه منصور هادی، کنترل قدرت را در صنعا به دست گرفتند، برای ایجاد بی ثباتی در منطقه، منتظر جنگ غزه نشدند. رهبران آن ها در صنعا، در تفاهم کامل با جمهوری اسلامی و نمایندگان حزب الله لبنان در مورد عملیات شان تصمیم می گیرند. حکومت تهران اتهام های آمریکا را مبنی بر دخالت در حمله های حوثی ها در دریای سرخ (۲۳ دسامبر۲۰۲۳ ) رد می کند. علی باقری معاون وزارت خارجه ایران در ۲۳ دسامبر اعلام کرد «محور مقاومت به نیروهای خودش متکی است و در ارتباط با تصمیم ها و توانائی های خود عمل می کند ».

در ده سال گذشته، حوثی ها برگ برنده ای در دست ایران در رقابت با عربستان سعودی بوده اند است. در این چارچوب، حوثی ها دو میدان نفتیِ کمپانیِ غول پیکرِ سعودی، آرامکو را در بَقیق و خریص در سپتامبر ۲۰۱۹ هدف قرار دادند. بنابراین، جنگ اسرائیل فرصتی به تهران داده تا از طریق حوثی ها نفوذش را تا دریای سرخ گسترش دهد.

یک منبع نزدیک به بخش اطلاعاتی امارات متحده عربی، از دشمنان شورشیان، اظهار داشت که «سپاه پاسداران ایران از سال ۲۰۱۰، به حوثی ها آموزش نظامی داده است. آنان در برابر ائتلاف سعودی-اماراتی و نیز ارتش یمن ایستادگی کردند. این کوه نشینان شمال-غربی کشور برای تضمینِ استقلال مالی و در نتیجه، افزایشِ قدرت مزاحمت شان، به دریانورد تبدیل شدند. قاچاق کالاهای گوناگون از قبیلِ اسلحه، مواد مخدره، مواد معدنی و ذغال و نیز انسان در سراسر شبه جزیره عربستان و شاخ آفریقا به آنان امکان می دهد که نسبت به ایران خودمختاری داشته باشند».

اگر از آغاز جنگ غزه، بنا بر اظهار ارتش اسرائیل، حوثی ها صد پهباد و موشک بالیستیک به سوی اسرائیل پرتاب کرده اند، پیش از آن ، هشدارهایی علیه آنان داده شده بود. گروه کارشناسیِ برگزیده ی شورای امنیت سازمان ملل برای امور یمن، در گزارشی در فوریه ۲۰۲۳، حفظ تحریم ها علیه شورشیان را خواستار شده است. در ۲۸ فوریه ۲۰۲۲، یعنی یک سال پیش از آن، شورای امنیت قطع نامه ای گذرانده بود که در آن با لحنی قاطع حمله های پی در پی علیه عربستان و امارات متحده عربی را محکوم می کرد.

بدون کوچک شمردن اهمیتی که حوثی ها برای فلسطین قائلند، حمله های آنان به کشتی های بازرگانی در چارچوبِ معامله هایی صورت می گیرد که برای امضای یک پیمان صلح بین آن ها وحکومت یمن، با زعامت عربستان سعودی جریان دارد. با کسبِ شناسائی بین المللی، دوفاکتو (عملاً)، شورشیان در دیدگاه بازیگران خارجی، خود را به مثابه تنها صدای مشروع مردم یمن معرفی می کنند. هانس گروندبِرگ، فرستاده ی ویژه سازمان ملل برای یمن در ۲۳ دسامبر اعلام کرد که حکومت یمن و حوثی ها در مورد روند صلح آتی به توافق رسیده اند. بااین وجود، شورشیان به تهدیدِ کشتی هایی که از تنگه باب المندب عبور می کنند، ادامه می دهند. این پافشاری نشان می دهد که هیچ کدام از دو طرف، به توافق نامه ی امضا شده، باور ندارد. توما ژونو دانشیار دانشگاه اوتاوا (کانادا) معتقد است که گفتگوهای اخیر بیشتر در جهت تأیید شکست جنگی است که حکومت ریاض و متحدانش در سال ۲۰۱۵ علیه حوثی ها به راه انداختند و نیز برای یافتن راهی جهت عقب نشینی سعودی ها از یمن. (۵)

حوثی ها که کمتر زیر فشار سعودی ها قرار دارند، مشکلاتی را که ایالات متحده برای ایجاد نیروی دریائی بین المللیProsperity Guardian (نگهبان رفاه) با آن روبروست به دیده ی مثبت می نگرند. این ائتلاف که در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۳ اعلام شد، قرار است با حمله حوثی ها در دریای سرخ مبارزه کند. برخی کشورها که واشینگتن به عنوان عضو ائتلاف معرفی کرده بود، دلزده شده و از شرکت زیر فرماندهی آمریکا خودداری کردند. اطلاعیه وزیر نیروهای مسلح [فرانسه] در روز ۱۹ دسامبر ۲۰۲۳ توضیح می داد که ناو محافظ فرانسوی «لانگدوک» زیر فرمان «فرماندهی ملی» خواهد ماند تا آزادی عمل داشته باشد. ایتالیا نیز که دارای یک ناو محافظ در منطقه است، کارمشابهی انجام داد. اسپانیا پس از پذیرفتن اولیه، در نهایت فقط قبول کرد که فقط در عملیاتی مشارکت می کند که تضمیم آن ها را سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) یا اتحادیه اروپا اتخاذ کرده باشند. اتحادیه اروپا در ۲۹ فوریه «عملیاتِ امنیت دریایی»ای به نام Eunavfor-Aspides برای ایفای نقشِ «بازدارنده یا دفاعی» را در کنار و نه زیر فرماندهی Prosperity Guardian به راه انداخت. اما استرالیا که متحد وفادار ایالات متحده است، درخواست آمریکا را برای اعزامِ یک ناوجنگی رد کرد. حکومت دهلی نو با هدفِ تأمین امنیت کشتی های باریِ ناوگان کشتیرانی هند یک ناوچه نیروی دریائی اش را به دریای سرخ فرستاد و ترجیح داد به تنهایی عمل کند. چین با وفاداری به خط راهنمای «سه بار نَه» دررابطه ی ستیزه جویانه با آمریکا (نه همکاری، نه پشتیبانی و نه رودررویی) به «نگهبان رفاه» نپیوست. از سوی دیگر، حوثی ها اعلام کردند که نه ناوگان چینی و نه ناوگان روسی را هدف قرار نخواهند داد، به این شرط که با اسرائیلی ها ارتباط بازرگانی نداشته باشند.

بنابراین در عمل، آمریکایی ها فقط می توانند بر روی یک ناوشکن بریتانیائی و یک ناوِ محافطِ یونانی حساب کنند. زیرا، حتی در سطح منطقه ای، نه مصر و نه عربستان سعودی نخواستند در این عملیات شرکت کنند. فقط بحرین، مَقَرِ ناوگان پنجم آمریکا در این ائتلاف وارد شد. به گفته ی یک دیپلماتِ یکی از امیرنشینان خلیج فارس «در اواخر اکتبر، ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان مصالحه ای مخفی کرده است: معاهده عدم تعرض از طرف حوثی ها در مقابل عدم شرکت ریاض در ائتلاف دریایی آمریکا». مقامات جیبوتی نیز نپذیرفتند که آمریکائیان نیروهای عملیاتی شان علیه حوثی ها را در بندر جیبوتی متوقف کنند، حتی ممنوع کردند که آمریکائی ها با پرواز از فرودگاه جیبوتی که ارتش آمریکا معمولاً استفاده می کند، به حوثی ها حمله کنند.
ایالات متحده، همچنین ناوگان خود را که قبلاً در کرانه های اسرائیل موضع گرفته بود، به تنگه باب المندب منتقل کرد. در ۳۱ دسامبر، آمریکائیان در واکنش علیه حوثی ها از مرحله ی جدیدی گذشتند به این معنی که در پاسخ به تیراندازی های حوثی ها، به نقل از اطلاعیه فرماندهی مرکزی نیروهای آمریکائی (سنتکام) در خاورمیانه، هلیکوپترهای آمریکائی «در وضعیت دفاعِ مشروع ، واکنش نشان داده و سه ناوچه کوچک از مجموع ۴ ناوچه حوثی ها را غرق کرده و نیز یک سرنشین آن ها را از پای درآوردند». واشینگتن امیدوار بود که اسرائیل و امارات متحده عربی نیروهای آمریکائی را همراهی کنند. اسرائیل دارای یک پایگاه در ناحیه عَصَب در اریتره است، در حالی که امارات توافق مقامات اریتره برای استقرار تجهیزات نظامی دریافتی از اسرائیل در جزیره داهلاک کبیر را کسب کرده است. اما، نه تل آویو، و نه ابوظبی به درخواست آمریکا پاسخ ندادند.

اصطکاک در مناقشه ادامه دارد، و واشینگتن به حمله های حوثی ها پاسخ دندان شکنی داده است. از ۱۲ ژانویه ۲۰۲۴، نیروهای آمریکائی-بریتانیائی صنعا، حَجَه، ذَمار، البیضاء، تَعِز و حُدَیده از شهرهای عمده یمن را بمباران کردند. این عملیات موجی از نفرت را در جهان عربی-اسلامی و حتی ترکیه ی عضو ناتو، برانگیخت. رجب طائب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه «استفاده اغراق آمیز از نیروی نظامی علیه شورشیان حوثی» را نکوهش کرد و رسماً اعلام کرد که «ایالات متحده و بریتانیا دریای سرخ را به دریای خون تبدیل کرده اند». (۶)

از دیگر نشانه های وجود تنش این است که از همان ۲۵ دسامبر، حوثی ها اعلام کردند احتمالاً علیه «نگهبان رفاه» دست به عملیات تلافی جویانه خواهند زد و یادآوری کردند که «کابل های اینترنت که از باب المندب می گذرد زیر کنترل آنان است». این زیرساخت ها اروپا، آفریقا و آسیا را به هم وصل می کند و از مصر و سپس از دریای سرخ تا تنگه باب المندب کشیده شده است. پانزده کابل که از دریای سرخ می گذرد، بین ۱۷% تا ۳۰% ترافیک اینترنتی جهان را تضمین می کند. در سال ۲۰۱۶، یک ناو کابل کِش در حال عملیات نصب ساختارهای زیردریایی مورد حمله ی راه زنان دریایی در دریای سرخ قرار گرفته بود. در سال ۲۰۰۵، کمیته بین المللی محافظت از کابل ها (ICPC) هزینه یک ساعت قطعِ شبکه زیردریائی را یک و نیم میلیون دلار تخمین زد (۷). امروز ابعادِ این پدیده ده برابر خواهد شد.

در حالی که واشینگتن و لندن در جلب پایتخت های دیگر به ائتلاف خود در جا می زنند، حوثی ها با موفقیت هایی روبرو شده اند. آن ها شهرت جهانی شان را بهتر کرده و رضایت بخش بزرگی از کشورهای جامعه عرب را، هر چند خفیف، به خود جلب کرده اند. در حالی که حتی اعمال قدرت آنان موجب اعتراض شدید و مکرر بخشی از جمعیت می شد، موضع گیری ضداسرائیلی و ضدآمریکائی آنان شور وشوق یمنی ها را برمی انگیزد. اتخاذ موضع داوود در برابر گولیات موجب ورود شورشیان در دورانِ مطلوب شده است...

عنوان مقاله

زیرنویس ها:

1 – “Red Sea attacks. How Houthi militants in Yemen are attacking ships in one of the world’s busiest maritime trade routes”, Reuters, 2 février 2024.
15 décembre 2023, https://lemarin.ouest-france.fr

2 – “Cargo volume in the Red Sea collapses “, IfW Kiel, 11 janvier 2024, https://www.ifw-kiel.de

3 - Combined Maritime Forces establishes new naval group to patrol Red Sea region È, DefenseNews, 13 avril 2022, https://www.defensenews.com

4 - Iran denies helping Houthis plan attacks on Israel-linked ships È, Reuters, 23 décembre 2023.

5 – “Yemen’s peace plan boosts Houthis’ regional influence “, Deutsche Welle, 29 décembre 2023, https://www.dw.com

6– “Erdogan accuses U.S., Britain of trying to turn Red Sea into ‘‘sea of blood” , Reuters, 12 janvier 2024.

7 – Camille Morel, “Les cables sous-marins: un bien commun Mondial?”, Etudes, n° 2017/3, Paris, mars, 2017