سلمان رشدی برنده جایزه صلح آلمان(۱)
جایزه صلح اتحادیه کتابفروشان آلمان (امسال۲۰۲۳) به سلمان رشدی به دلیل تسلیم ناپذیری، عشق به زندگی وغناولذتی که با داستان سرایی اش به جهان می بخشد، تعلق می گیرد.( هیئت ژوری )
سلمان رشدی نویسنده هندی-بریتانیایی ساکن آمریکاجایزه صلح اتحادیه کتابفروشان آلمان را دریافت کرد. اواز فرصت بدست آمده برای دریافت این جایزه در حالی که جهان شاهد جنگ روسیه علیه اوکراین و ترور و به گروگان گرفتن شهروندان اسراییلی توسط حماس وحمله اسراییل به غزه می باشد، درطی سخنرانی خود به شدت از صلح وآزادی بیان و اندیشه دفاع کرد.
«ادبیات پادزهر تعصب است»
سلمان رشدی
سلمان رشدی، ۷۵ ساله، جایزه صلح را طی مراسمی ویژه ای درپاولس کیرشه فرانکفورت با حضور مقامات و مسئولان عالی رتبه دولتی و شخصیت های فرهنگی وادبی آلمان دریافت کرد. مبلغ این جایزه ۲۵۰۰۰ یورو می‌باشد که از سال ۱۹۵۰ هرساله درآخرین روز نمایشگاه بین المللی کتاب به یک نویسنده منتخب از میان نویسندگانی که در اقصانقاط جهان بی وقفه برای صلح تلاش و مبارزه کرده اند، اهدا می شود. جایزه صلح اتحادیه کتابفروشان آلمان یک جایزه صلح بین المللی است. این جایزه امسال درحالی به سلمان رشدی اهدا شدکه نمایشگاه کتاب نیزهفتاد و پنجمین سال برگزاری خود را سپری می کند.
رشدی در سخنرانی خود پس ازدریافت گواهی کتبی این جایزه اهدایی، خواستار دفاع از آزادی بیان شد. رشدی در سخنرانی خود گفت: «ما در زمانی زندگی می کنیم که من هرگز فکر نمی کردم مجبور باشم به این شکل درآن زندگی کنم. دورانی که در آن آزادی - به ویژه آزادی بیان که بدون آن دنیای کتاب وجود نخواهد داشت - ازهر سو مورد حمله ی صداهای مرتجع، اقتدارگرا، پوپولیستی عوام فریبانه ونیمه تحصیل کرده های خودشیفته و بی دقت قرارگرفته است. این نویسنده از مردم خواست تا به « با گفتمان بد با گفتمان بهتر مقابله کنند» رشدی درادامه سخنان خودآنراچنین توضیح داد:« برای این کار باید با روایت های نادرست با روایت های بهترودرست ترمقابله کرد و نفرت را با عشق پاسخ داد. علاوه براین، نباید هیچگاه امید خود را از دست داد برای این که «حقیقت می تواند حتی درزمان حاکمیت دروغ، نیز پیروز شود». در مراسم اهدای جایزه صلح به سلمان رشدی، کارین اشمیت فریدریکس، رئیس اتحادیه کتابفروشان آلمان نیز در سخنرانی خود در معرفی رشدی گفت :" رشدی کسی است که ما می توانیم معنای شجاعت را ازاو بیاموزیم".
سلمان رشدی پس از حکم به ارتداد و مهدورالدم بودن توسط خمینی، در سال ۲۰۱۲ رمانی نوشت به نام ژوزف آنتون که در حقیقت اتوبیوگرافی اوست. نیلز مینک مار روزنامه نگار آلمانی در روزنامه فرانکفورتر آلگماینه (۲۲ سپتامبر ۲۰۱۲) درباره این رمان می‌نویسد:
«در روز ولنتاین، ۱۴ فوریه ۱۹۸۹، سلمان رشدی از طرف یک خبرنگار بی بی سی باخبر می شود که آیت الله خمینی “فتوای قتل و اعدام او را صادرکرده است”. او برای اولین باراست که با کلمه “فتوا” آشنا می شود. جرم او برای صدور این فتوانوشتن رمانی است به نام “آیات شیطانی” که در آن به نظر اسلام گرایان بنیادگرا “به اسلام و پیامبرآن و قرآن” اهانت شده است.
پس از صدور این فتوا، داستان زندگی استثنایی نویسنده ای آغاز می شودکه مجبوراست مخفی شود و تحت محافظت و بااسکورت مسلح پلیس از جایی به جایی دیگر برود. وقتی پلیس ازاو می خواهد که برای زندگی مخفی اش نام مستعاری هم انتخاب کند، اوترکیبی از نام های کوچک نویسندگان مورد علاقه خود، (جوزف) کنراد و (آنتون) چخوف – جوزف آنتون- را انتخاب می کند. که عنوان رمان اتوبیوگرافی اونیز هست.
دراین رمان رشدی معنای یک زندگی مخفی برای یک نویسنده و خانواده اش که بیش از ۹ سال با تهدید مرگ روبروست را، شرح می دهد. ازاحساس اش برای ادامه ی نوشتن دراین شرایط سخت واز ترسش برای پایان یافتن عشق اش به نوشتن حرف می زند. او شرح می دهد که در طول زندگی مخفی اش تا چه حد ناامیدی بر افکار و اعمال او چنگ زده، وباعث تزلزل دراو می شده ودر نهایت اینکه چگونه اومی آموزد در این شرایط سخت، مقاومت کند. سلمان رشدی برای اولین باراست که از طریق این رمان تاثیرگذار، زندگی خود و آنچه برآورد رفته است را برای ما تعریف می کند. این رمان، داستان یک مبارزه سرنوشت ساز در زمانه ماست: مبارزه ای برای آزادی بیان.
رشدی همچنین در این رمان از اتفاقات گاه تلخ و گاهی هم خنده دار تحت حمایت پلیس مسلح و پیوندهای نزدیکی که او با محافظانش ایجاد کرده است، از تلاش اش برای جلب حمایت بیشتر از سوی دولت هاوروسای سازمان های اطلاعاتی، ناشران، روزنامه‌‌نگاران و نویسندگان برای به دست آوردن آزادی دوباره و بازگشتش به زندگی طبیعی ومعمولی نیزمی نویسد وازاین تلاش ها به خواندگانش گزارش می دهد.»
رمان جوزف آنتون سندی است منحصر به فرد بدون خود سانسوری و صریح، گیرا و تکان دهنده. این رمان تصویری از زمان حال را در مقابل ماقرارمی دهد که در آن تهدید اسلام گرایی افراطی بیش از پیش ارزش های انسانی و دموکراسی را به خطر انداخته است.
جوزف آنتون نام دوران زندگی مخفی سلمان رشدی است. اما «سلمان رشدی» نامی است که پدربه خاطر علاقه اش به ابن رشد پزشک و فیلسوف معروف عرب که درقرن دوازدهم زندگی می کرد، بر فرزند خود نهاده است. ابن رشد در حوزه فلسفه به مکتب آتن تعلق داشت و طرفدار منطق ارسطویی بود.
انیس احمد دهلوی پدر سلمان رشدی که خود درشهر بمبی به کار وکالت و بازرگانی مشغول بود، سلمان رشدی را در چهارده سالگی به مدرسه راگبی در انگلستان فرستاد. سلمان رشدی پس از آن وارد کالج کینگز دانشگاه کمبریج شد و در آنجا رشته تاریخ را برگزید و همزمان برای امرار معاش به عنوان روزنامه نگار آزاد در بخش تبلیغاتی یک تئاتر، مشغول به کار شد. سلمان رشدی برای اولین باربا چاپ و انتشار رمان «بچه های نیمه شب» است که به عنوان نویسنده ای مطرح در سطح جهانی مطرح می شود.
سابینه هرتینگ و برن هارد روبن مترجمان آلمانی کتاب «واقعیت سخن می گوید» نوشته ی سلمان رشدی براین اعتقاد هستند که هیچ نویسنده ای تا کنون به خوبی واستادی اونتوانسته، رابطه و پیوندی عمیق بین واقعیت و خیال بر قرار کند. آنهابر این عقیده هستند واقعیت و خیال در آثار رشدی با هم پیوندی جدانشدنی و سرنوشت ساز دارند.
پیوند واقعیت وخیال در رمان های سلمان رشدی از جمله «بچه های نیمه شب» و «ننگ و بی‌آبرویی» [در ایران به ترجمه مهدی سحابی: «شرم»] و «هارون و دریای قصه ها» که کتابی است برای کودکان و نوجوانان، به خصوص «آیه های شیطانی» و رمان دیگراو «کیشوت» که در حقیقت داستان یک دن کیشوت امروزی است و همچنین سایرآثار سلمان رشدی تاییدی است بر اظهار نظر این دو مترجم ادبی.
سلمان رشدی در «زبان های واقعیت » که مجموعه ای از جستارهای تاکنون منتشرنشده اوبوده اند، نشان می دهد، در تمامی سال هایی که به نویسندگی مشغول بوده است تلاش کرده تا به یک زبان جهانی دست یابد. انگیزه او برای دستیابی به این مهم در ادبیات هم، از ابتدای امر، تجربه ی شخصی او واذیت و آزارهایی است، که شخصا به عنوان یک مهاجر تجربه کرده است. همین امر موجب گردیده که او اعتقاد بیشتری به قدرت و تاثیرگذاری «روایتگری» پیدا کند.
سلمان رشدی اگرچه در ابتدای بحث های چندفرهنگی مخالف «کلیشه سازی» آن بود. اما کتاب او «زبان های واقعیت» درخواستی برای همزیستی مسالمت آمیز بین فرهنگ هاست؛ درخواستی که با سلاخی شدن توسط یک اسلام گرای جوان افراطی طرفدار سپاه پاسداران و تحت تاثیر فتوای خمینی و خامنه ای، در ۱۲ اوت ۲۰۲۲ در آمفی تئاتر انستیتو چائوتائوکئوا درنیورک پاسخ خود رامی گیرد. او در پی این حمله و پس ازمعالجات طولانی عاقبت یک چشم خود را از دست می دهد، واز یک دست خودهم نمی تواندبدرستی استفاده کند.
سلمان رشدی نویسنده ای است که اعتراض اش برعلیه ظلم و تبعیض در همه ی آثارش و در روایتگری هایش بازتاب می یابند. منتقدان، الهام بخش او را شکسپیر، بورخس و همچنین هارولد پینتر، کارگردان و نمایشنامه نویس فقید انگلیسی برنده جایزه نوبل می دانند. سلمان رشدی باجدید ترین رمان خود «شهر پیروزی» که رمانی است حماسی ومدرن درباره قدرت، عشق ومعنای انسان بودن به افسانه های هندی باز می گردد.
________________________
۱- بخشی ازاین مقاله که قبلادربانگ منتشرشده با ویرایش جدید دراین متن گنجانده شده است.