کتاب توهم خطرناک - فصل سوم
پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای
پیتر اُوبُرن و دیوید موریسون - ترجمه: ن. نوری زاده
Wed 26 03 2014
Nourizadeh.n@gmail.com
اصل اساسی تمام مذاکرات، توافق ها و یا اختلافات در مورد بلندپروازی های هسته ای ایران اجرای مواد پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای است.(1) به سخنی دیگر معیار مذاکرات غرب با ایران میبایست در چارچوب قوانین پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای انجام گیرد. اما هنوز ما درک بسیار ضعیفی از مفاد این پیمان نامه داریم. این فصل از کتاب سعی خواهد کرد که بطور ساده و قابل فهم کارکرد آنرا توضیح دهد. نکته اساسی بحث ما اینست که اگر ایالات متحده آمریکا و اروپا طبق اصول اساسی پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای حق غنی سازی اورانیوم ایران را میپذیرفتند بن بست موضوع هسته ای این کشور با غرب به آسانی حل میشد.
پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای یک پیمان نامه عجیب، نامتعادل و غیر عادلانه ای است که بطور قابل ملاحظه ای تعهدات کشورهای عضو را نسبت به آنرا به دو دسته تقسیم کرده است. نخست کشورهائی که دارای سلاح های هسته ای قبل از ژانویه 1967 (1347) می باشنند و دوم کشورهائی که از این امتیاز برخوردار نیستند، تعهدات متفاوتی در مقابل اجرای قوانین پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای دارند.(2)
کشورهای بخش نخست یعنی 3 کشوری که دارای تسلیحات هسته ای بودند مجازند که با در اختیار داشتن سلاح های هسته ای خود پیمان نامه را امضاء کنند. بعدها صلاحیت 5 کشور آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین جهت دارا بودن این امتیازات مهم و چشمگیر تائید شد. اما باید متذکر گردید که بنابر ماده شششم پیمان نامه مبنی براینکه: " تمام هم پیمانان متعهد میشوند، مذاکرات به منظور توقف مسابقه سلاح‌های هسته‌ای و خلع سلاح هسته‌ای و انعقاد پیمانی جهت خلع سلاح کامل و عام با مقررات دقیق و مؤثر را با حسن نیت و در اسرع وقت آغاز کنند." هیچ یک از این کشورها تا کنون که 40 سال از امضاء پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای میگذرد به این اصل از پیمان نامه عمل نکرده اند. بخش دوم کشورها یعنی کشورهای منع کننده گسترش سلاح های هسته ای طبق ماده دوم پیمان نامه حق دستیابی به سلاح های هسته ای را ندارند.
همانطور که گفته شد کشورهای عضو بخش نخست که دارای تسلیحات هسته ای می باشند ضمن آنکه مجازند که سلاح های هسته ای خود را نگه دارند، به آژانس بین المللی انرژی هسته ای (IAEA) اجازه نمیدهند که بر فعالیت های هسته ای آنان نظارت داشته باشد. در مقابل کشورهای عضو بخش دوم که از دستیابی به سلاح های هسته ای منع شده اند طبق ماده سوم پیمان نامه، بازرسان آژانس بین المللی انرژی هسته ای جهت تدابیر حفاظتی و ممانعت از تبدیل مصارف صلح آمیز انرژی هسته ای به استفاده در تولید سلاح های هسته ای از جمله در خصوص تمام مواد اصلی یا مواد ویژه شکاف پذیر اعم از تولید، فرآوری و یا استفاده از آن در هرگونه تاسیسات هسته ای یا خارج از چنین تاسیساتی نظارت داشته باشند. بنابراین در حالیکه کشورهای بخش دوم عضو پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای از دستیابی به سلاح های هسته ای منع شده اند با این وجود انتظار نمیرود که کشورهای بخش نخست این پیمان نامه که دارای سلاح های هسته ای میباشند، تولید و گسترش این نوع سلاح ها را متوقف سازند. اما فراموش نگردد که کشور های بخش دوم پیمان نامه به جای تولید سلاح های هسته ای طبق مفاد این پیمان حق دارند که از تکنولوژی هسته ای جهت مقاصد صلح آمیز بهره مند شوند. ماده چهارم بند اول پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای این موضوع را کاملا روشن و تضمین کرده است. در این اصل آمده است که: " هیچ نکته‌ای در این پیمان نباید به گونه‌ای تفسیر شود که حق مسلم همپیمانان در انجام تحقیقات، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح آمیز را تحت تأثیر قرار دهد. این امر باید بدون اعمال تبعیض و در مطابقت با مواد ۱ و ۲ این پیمان باشد."
در نتیجه، پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای حق مسلم و لاینفک غنی سازی اورانیوم کشورهای عضو در داخل خاک خودشان را تا زمانیکه آنها ماده دوم پیمان نامه را نقض نکرده باشند، به رسمیت شناخته است. آرژانتین، برزیل، آلمان، ژاپن و هلند در همان شرایط و موقعیتی میباشند که جمهوری اسلامی ایران است. این کشورها عضو پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای اند و بدون اینکه مفاد پیمان نامه را نقض کرده باشند از تسهیلات غنی سازی اورانیوم برخوردار میباشند. اما تا این زمان که بر ما معلوم است نه ایالات متحده آمریکا و نه اتحادیه اروپا هیچکدام حق غنی سازی اورانیوم ایران با اهداف صلح آمیزش را به رسمیت نشناخته اند.
در دهم جولای سال 1968 (تیر 1347) ویلیام فاستر (William Foster) مدیر آژانس نظارت و کنترل خلع سلاح در مقابل کمیته روابط خارجی سنا ضمن تصدیق امضاء پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای دیدگاه رسمی ایالات متحده آمریکا را در پاسخ به نوع فعالیت های هسته ای کشورهای عضو طبق ماده دوم این پیمان نامه چنین توضیح داد: "... ممکن است اشاره به این مطلب برای روشن شدن بحث مفید باشد که چندین نوع فعالیت از نظر ایالات متحده فی نفسه بمثابه نقض ممنوعیت های مطرح شده در ماده دوم (پیمان نامه) محسوب نمیشود. غنی سازی اورانیوم و ذخیره سازی مواد شکاف پذیر مرتبط با برنامه صلح آمیز هیچکدام ماده دوم را تا زمانیکه این فعالیت ها طبق ماده سوم تحت پادمان (3) باشد، نقض نمیکند. همچنین تحت پادمان، توسعه و گسترش راکتورهای دارای سوخت پلوتونیوم و نیز تحقیقات در مورد پلوتونیوم فلزی مجاز میباشد و ماده دوم پیمان نامه دخالتی در مورد توسعه و گسترش و یا استفاده از راکتورها با سرعت بالا تحت پادمان ندارد." (4)
بر مبنای این تفسیر، آمریکا پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای را امضاء نمود اما علیرغم این واقعیت مقامات این کشور تا به امروز از به رسمیت شناختن حقوق ایران مبنی بر غنی سازی اورانیوم جهت اهداف صلح آمیز طبق مفاد پیمان نامه از جمله عدم نقض ماده دوم، خودداری کرده است. خوداری از به رسمیت شناختن حقوق ایران از جانب آمریکا کاملا قابل درک است زیرا اگر حقوق ایران به رسمیت شناخته شود دیگر تحریم ها علیه این کشور معنی خود را از دست میدهد و بناچار میبایست متوقف گردد.
این مثال نشان میدهد که ایالات متحده آمریکا نه فقط اساس پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای را به مسخره گرفته است بلکه همراه با همپیمانان اروپائی خود تعهداتی را که جهت کمک به کشورهای عضو پیمان نامه پذیرفته اند، نقض کرده است. ماده چهارم بند اول پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای "حق مسلم و لاینفک" کشورهای امضاء کننده این پیمان را جهت دستیابی به تکنولوژی هسته ای با اهداف صلح جویانه به رسمیت شناخته است. علاوه بر آن در همین ماده بند دوم حقوق کلیه اعضاء پیمان نامه را جهت تبادل تجهیزات، مواد و دانش و اطلاعات تکنولوژی برای مقاصد صلح آمیز از انرژی هسته ای تضمین کرده است. به سخنی دیگر امضاء پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای بیانگر آنست که کشورها را جهت دستیابی به تکنولوژی انرژی هسته ای برای اهداف صلح آمیز تشویق و یاری کند. در سالهای اخیر به ایران تحت شرایطی پیشنهاد شد که اگر این کشور از حق غنی سازی اورانیوم در خاک خودش صرف نظر نماید، میتواند از کمک های دیگر کشورهای عضو دارای تسلیحات هسته ای بهره مند گردد. بوش رئیس جمهور (سابق) آمریکا در فوریه سال 2004 اعلام کرد کشورهائی که قبلا دارای طرح و برنامه غنی سازی اورانیوم نبوده اند بهتر است که به فکر این کار نباشند زیرا ما اجازۀ این کار را به آنها نمیدهیم. (4)
بدیهی است که اگر این دیدگاه تحقق یابد بدون تردید حقوق کشورهای عضو پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای بویژه آن قسمت از حقوقی که در ماده چهارم بند اول این پیمان نامه آمده است زیرپا گذاشته میشود و مورد نارضایتی کشورهائی که دارای برنامه غنی سازی اورانیوم جهت اهداف صلح جویانه هستند را بوجود می آورد.
بدون تردید دولت بوش با جدیت مخالف (ادامه) برنامه غنی سازی اورانیوم بوده است اما آیا موضع در دولت اوباما تغییر کرده است؟ گرچه وزیر امور خارج دولت اوباما، خانم کلینتون در اول مارس 2011 اظهار کرد که اگر ایران به نگرانی های جامعه بین الملل پاسخ دهد این کشور در آینده حق غنی سازی اورانیوم تحت قوانین پیمان نامه را دارد (5) اما با این وجود بطور عملی تا کنون هیچ نشانه ای از این تغییر دیده نمیشود.
ایالات متحده آمریکا تا نگرانی جامعه بین الملل از سوی ایران تامین نگردد بر این تصمیم خود قاطعانه باقی میماند و اجازه نمیدهد ایران از حقوق قانونی خود برخوردار گردد.
______________________
1- به پیوست شماره یک رجوع کنید.
2- پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای در جولای سال 1968 تهیه و برای امضاء آماده گشت. در آنزمان 62 کشور از جمله ایران آنرا امضاء کردند. همچنین 3 کشور ایالات متحده آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی (سابق) و بریتانیا که دارای تسلیحات هسته ای بودند همراه با دیگر کشورها این پیمان نامه را امضاء نمودند. چین و فرانسه پیمان نامه را در سال 1992 (1371) امضاء کردند. امروزه 190 کشور عضو پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای هستند که از این تعداد 5 کشور عضو دارای سلاح های هسته ای میباشند و 185 کشور عضو دیگر بمثابه کشورهای "منع کننده گسترش سلاح های هسته ای" شناخته میشوند. در سال 1985 (1377) کره شمالی پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای را امضاء کرد اما در سال 2003 (1382) از آن خارج شد تا به گسترش سلاح های هسته ای خود بر خلاف اصل دوم این پیمان نامه بپردازد. انصراف کره شمالی از پیمان نامه مورد قبول واقع نشده است. کشور های هند، پاکستان و اسرائیل عضو کشورهای امضاء کننده پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای نیستند و دارای تسلیحات هسته ای میباشند. این کشورها بعد از ژانویه 1967 به سلاح های هسته ای دست یافتند بنابراین طبق دسته بندی پیمان نامه که پیشتر به آن اشاره شد آنها جزء سه کشور اولیه دارای تسلیحات هسته ای محسوب نمیشوند و برای پیوستن به جرگه کشورهای عضو پیمان نامه منع گسترش سلاح های هسته ای میباید نخست سلاح های هسته ای خود را تحویل دهند که احتمال این کار بسیار ضعیف است.
3- پادمان: در فارسی به معنای نظارت و حراست کردن است و اسم مصدری از ریشهٔ فعل پاییدن. پادمان امروزه در اصطلاح به مقررات نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته میشود که شامل انواع بازرسی‌ها است.
4- Quoted in US Congress Research Service report, “Iran’s Nuclear Program: Tehran’s Compliance with International Obligations’, June 2012, p17
5 - http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2004/02/20040211-4.html
6- Evidence to the House of Representatives Foreign Affairs Committee, 1 March 2011, http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/CHRG-112hhrg64869/pdf/CHRG-112hhrg64869.pdf
|
|