تقدس در سایه ی تردید
Mon 22 04 2013
مجید صدقی
majidsedghi@yahoo.com
نمایش اقتباس جدیدی از رمان مشهور (راهبه) نوشتهٔ دونی دیدرو نویسنده معروف فرانسوی بر روی پرده سینماهای فرانسه بار دیگر موضوع رسوایی‌های جنسی در کلیسا‌ها را سرزبان‌ها انداخته است و جالب آنکه آغاز نمایش این فیلم در فرانسه مصادف با انتخاب پاپ جدید بود. دیدرو این کتاب را حدود سال ۱۷۸۰ نوشت ودر سال ۱۷۹۶ برای نخستین بار درپاریس منتشرشد.
در سال ۱۹۶۷ نمایش عمومی فیلم راهبه با اقتباس از این رمان به کارگردانی ژاک ریوت فرانسوی در پنج سالن سینمای پاریس جنجال بسیاری به راه انداخت. این فیلم همچنین با عنوان (سوزان سیمونین راهبه دیدرو) معروف است. درپی اعتراض‌های بسیار محافل مذهبی فیلم مزبور به دلیل جریحه دار شدن افکارعمومی توقیف و پس از مدتی با حذف صحنه‌هایی دوباره به نمایش در آمد. بازیگران فیلم آنا کارینا (در نقش راهبه) - که در آن سال‌ها به دلیل بازی در چند فیلم ژان لوک گودار فیلمساز موج نوی سینمای فرانسه اعتباری برای خود کسب کرده بود - و نیز می‌شلین پرسل بازیگر پرکار فرانسوی که اکنون نودساله است بودند.
نسخه جدید راهبه را گیوم نیکلو کارگردانی کرده و این بار پولین اتی ین (بازیگر جدید سینمای فرانسه) در نقش سوزان سیمونین بازی کرده است. ایزابل اوبر بازیگر سر‌شناس سینمای فرانسه که اخیرا بازی خوب اورا در فیلم (عشق) ساختهٔ مایکل هانکه دیدیم نیز در نقش یک مادر روحانی همجنسگرا که عاشق سوزان سیمونین تازه وارد است ظاهرمی شود.
فیلم البته تفاوت‌هایی با فیلم قبلی دارد. فیلمی که نخستین بار ژاک ریوت برمبنای داستان دونی دیدرو ساخت بسیار وفادارانه تراز فیلم گیوم نیکلو است. از جمله آنکه در فیلم نخست راهبه جوان درمانده از ستم‌هایی که در صومعه براو وارد می‌شود پس از آنکه از پروردگار پوزش می‌طلبد همانند داستان واقعی کتاب خودکشی می‌کند. ولی در نسخه جدید کارگردان ترجیح داده که با یک HAPPY END ساده لوحانه فیلم را به پایان برساند. در حالی که داستان راهبه فضایی تاریک را ترسیم می‌کند که در واقع ارزشهای دینی و کسانی که مبلغ دینی هستند را زیر سئوال می‌برد.
داستان راهبه در قرن هجدهم اتفاق می‌افتد. سوزان سیمونین شانزده ساله از سوی پدرومادرش به صومعه‌ای فرستاده می‌شود تا احکام دینی را بیاموزد هرچند او در آن سن شیفته زندگی در یک دنیای آزاد است. سوزان در صومعه با شرایط دشواری برای زندگی کردن روبه رو می‌شود. مادران روحانی هرکدام به نوعی به او آزارمی رسانند‌گاه از روی خیرخواهی و‌گاه از روی بی‌رحمی بیش از حد. چنین شرایطی باعث می‌شود تا تصمیم بگیرد در مقابل این سختی‌ها ابستادگی و مقاومت کند. او مصمم برای رسیدن به آزادی است. سرانجام سوزان به صومعه دیگری (سن مری) فرستاده می‌شود که فضای بسیار متفاوتی با صومعه قبلی که برای او مانند یک شکنجه گا ه بود دارد. در صومعه جدید با مادر روحانی دیگری روبه رو می‌شود که هرجند رفتارهای سادیستی خواهران روحانی قبلی را ندارد ولی در عوض می‌بایست بردهٔ تمایلات حنسی او باشد.
فیلم راهبه ساخته گیوم نیکلو البته یک فیلم خوب است اما شگفت آورو یا بهتر بگویم تاثیرگذارنیست. دکور وفضای فیلم وفادار به قرن شانزدهم است و فیلمبرداری خوب (ایو کپ) به این فضا کمک کرده است. برای نور‌پردازی صحنه‌های داخلی نیکلو در گفت‌و‌گویی اذعان داشت که وی تصمیم گرفت از نورشمع برای روشنایی صحنه استفاده کند که این انتخاب برروی رنگ فیلم نیز تاثیر گذاشت.
راهبه داستان دیدرو به لحاظ ظاهری بسییار زیبا توصیف شده است ولی راهبهٔ گیوم نیکلو چندان زیبانیست (به نظر می‌رسد آناکارینای در راهبهٔ نسخه اول زیباتربود) ولی از اینکه بگذریم بسیار نا‌امید کننده است که کارگردان یک پایان خوش را بر پایان غم انگیز ترجیح داده است. زیرا که اصولا داستان دیدرو برتلخی زندگی دختری که به خواست والدینش برای تارک دنیا شدن به زند گی عادی پشت کرده اصرار دارد.
گیوم نیکلو یکبار گفتنه بود چیزی که در رمان نظراو را جلب کرده بود شورش یک دختر نوجوان پس از وارد شدن به صومعه است. البته راهبه نیکلو یک شورشی است ولی بیش از حد متواضع است و بنابراین نمی‌تواند همخوانی چندانی با اصل داستان ندارد.
پس از استعفای بندیکت شانزدهم بسیاری از مردم رسوایی‌های جنسی کشیش‌ها را از عوامل مهم این استعفا به حساب آوردند. در سال ۲۰۰۸ پاپ از قربانیان سوء استفاده‌های جنسی توسط کشیشان کلیسای کاتولیک در آمریکا رسما عذرخواهی کرد ودر همین سال نیز گفته شد شمار ادعاهای تجاوز جنسی علیه کشیش‌های کاتولیک آمریکا شانزده درصد افزایش یافته و به بیش از هشتصد مورد رسید ه است. دراین سال‌ها رسوایی‌های مشابهی همچنین در آلمان اتریش و هلند افشا شده است. به نظر می‌رسد از قرن شانزدهم که سوزان سیمونین داستان دیدرو برای راهبه شدن به صومعه رفت تا کنون افکار عمومی جهانیان همجنان با دیده تردید به مقدس بودن مکان‌های مذهبی می‌نگرند.
|
|
