مراسم تندیس کتاب «صدیقه دولت آبادی» در روز جهانی زن برگزار شد
جایزۀ پنجمین دوره به هیچ اثری تعلق نگرفت
Sun 8 03 2009
 مدرسه فمینیستی: (عکس ها: صبا واصفی) روز جهانی زن در سال 1387 مصادف با پنجمین دوره جایزه کتاب صدیقه دولت بدون اهدای هیچ جایزه ای برگزار شد.
به مناسبت هشتم مارس روز جهانی زن پنجمین دوره جایزه کتاب "صدیقه دولت آبادی" درمحل کتابخانه صدیقه دولت آبادی برگزار گردید و هیچ یک از دو گروه داوری مطالعات زنان و ادبیات داستانی زنان به هیچ اثری جایزه ندادند.
علت این امر را اعضای دو هیئت داوری در مجموع محدوديت های ناشی از سانسور و خودسانسوری ، نگرانی ناشرین از عدم دریافت اجازه چاپ برای برخی آثار، و محدودیت ها وکنترل هایی که پیشرفت جنبش را با مانع روبرو می کند و بالطبع بر انتشارات آثار مربوط به زنان نیز اثر خودرا گذاشته است.
 در بخش ادبیات داستانی جوایز کتابخانه صدیقه دولت آبادی نیز ، هیئت داوران این بخش نیز به معرفی هیچ اثر برگزیده ای را معرفی نکرد و تنها 5 اثر را (به نام های: انتخاب، پای گریز، جمعه بیست و هشتم روی صندلی لهستانی، عشق روی چاکرای دوم و ماه سربی) مورد تقدیر قرار داد.
در مراسم تندیس صدیقه دولت آبادی که در فضای کوچک و صمیمی کتابخانه با تعداد محدودی مدعو برگزار شد، شهلا لاهیجی (مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان)، منصوره شجاعی (عضو هیئت امنا کتابخانه و نماینده هیئت امنا در داوری ادبیات)، شیوا دولت آبادی و سیمین بهبهانی سخن گفتند. شهلا لاهیجی از وضعیت نشر کتاب های زنان سخن گفت و منصوره شجاعی گزارشی از فعالیت های کتابخانه صدیقه دولت آبادی ارائه کرد و در خاتمه صحبت خود با اشاره به محدود بودن فضا و کوچک بودن محل کتابخانه به میهمانان برنامه چنین گفت : اگر جایمان کوچک است دل هایمان بزرگ است و برای یکایک شما جا دارد.
شیوا دولت آبادی (عضو هیئت امنا کتابخانه صدیقه دولت آبادی) درباره 8 مارس سخن گفت و شمه ای از زندگی صدیقه دولت آبادی را ارائه کرد. وی با تبریک 8 مارس خاطراتی از "عمه صدیقه" حکایت کرد.
 در این مراسم سیمین بهبهانی با تبریک روز جهانی زن گزارشی از سفرش برای دریافت جایزه سیمون دوبووار ارائه کرد.
در انتها نیز نسترن موسوی، به نمایندگی از هیئت داوران تندیس کتاب صدیقه دولت آبادی (در حوزه مطالعات زنان) و دکتر حسینی به نمایندگی از هیئت داوران بخش ادبیات داستانی زنان، گزارش هیئت داوران را قرائت کرد.
فرخ قره داغی ، نسترن موسوی، اميليا نرسيسيان و صبا واصفی، اعضای هیئت داوران تندیس صدیقه دولت آبادی امسال در حوزه مطالعات زنان بودند.
همچنین بنفشه حجازی، مریم حسینی و نگار نادری اعضای هیئت داوران جایزه ادبیات داستانی صدیقه دولت آبادی امسال بودند.
هیئت داوران جایزه ادبیات داستانی در گزارش خود از بررسی آثار ادبی زنان نوشته است:
«از میان آثار، بعضی در مرحله اول داوری یعنی داوری بر روی ارزش های ادبی حذف شدند. آن دسته از داستان ها که اهمیت ادبی آنها مورد تأیید قرار گرفت، از منظر نقد فمینیستی مورد بررسی قرار گرفتند که این مطالعه، مرحله دوم داوری را تشکیل می داد. علاوه بر معیارهای رایج و رسمی بررسی ادبی توجه به هنجارهای زبانی زنانه ، توجه به هویت زنان ، نمایش هویت مثبت زنانه در هستی و بیان روح خلاق و فعال زنان نیز مورد توجه داوران بوده است اما در یافتن اثری که کاملا جوابگوی معیارهای یک اثر فمینیستی باشد به نتیجه نرسیدند لذا داوران اثری را به عنوان برنده تندیس ادبیات داستانی صدیقه دولت آبادی معرفی نمی کنند.
اما هیئت داوران مایل است از نویسندگان زیر که با نوآوری در ساختار و زبان و درونمایه برخی از داستانهای خود در این مجموعه ها ،آثاری خلق کرده اند که در تعامل با مسائل ملموس و زنده ی امروزین جامعه است تقدیر و تجلیل به عمل آورد .
این آثار به ترتیب اولویت به عنوان بهترین آثار سال 1386 اعلام می شوند:
1. عشق روي چاكراي دوم اثر ناتاشا امیری ( مجموعه داستان کوتاه)
2. ماه سربي اثر ماهزاده امیری( مجموعه داستان کوتاه)
3. انتخاب اثر سیمین دانشور ( مجموعه داستان کوتاه)
4. جمعه بيست و هشتم روی صندلی لهستانی اثرغزال زرگر امینی ( مجموعه داستان کوتاه)
5. پاي گريز اثر صغری آقا محمدی(رمان)
داوران به سهم خود ازاین که هیئت امنای جایزه صدیقه دولت آبادی امکان مطالعه این آثار را برایشان فراهم کردند اظهار خوشوقتی کرده و امیدوارند که در سال های آینده شاهد شمار بیشتری از آثارزنان در حوزه داستان نوبسی باشند.»
همچنین هیئت داوران تندیس صدیقه دولت آبادی در حوزه مطالعات زنان در گزارش خود آورده است:
«داوران اين دوره از جايزه در روند بررسی خود متوجه شدند که نه تنها قلم زدن در عرصه مطالعات زنان، بلکه سرمايه گذاری برای انتشار آثار مربوط به زنان نيز در چم وخم محدوديت های ناشی از سانسور و خودسانسوری با دشواری های زيادی روبه روست. برخی از ناشران ابراز می کنند که به دو دليل عمده گاه از خيرِ انتشار کتاب درباره¬ی زنان می گذرند زيرا شماری از نوشته ها با وجود تاکيد نويسنده بر تاليفی بودنِ آن ها، صرفا نسخه برداری از آثار غير ايرانی است و ديگر آن که حتی زمانی که اثری چشم گير با کيفيتی مناسب برای انتشار به آن ها سپرده می شود، نگرانی از گذشتن از سدّ سانسور سبب می شود در دريافت آن برای چاپ احتياط به خرج دهند. تداوم چنين رويکردی عملا می تواند مخاطبان مطالعات زنان را از وجود کتاب های درخورِ توجه محروم سازد.
با اين همه، فهرست ديگری از خيلِ کتاب های مربوط به زنان نيز وجود دارد. اين آثار عمدتا با پشتيبانی های تبعيض آميزِ مالی و معنوی مراکزی انتشار می يابند که با نگرش های يک جانبه به موضوع زنان می پردازند و تنوع مخاطبان و ضرورت های مبرم اجتماعی را ناديده می گيرند. مولفان اين کتاب ها، به خلافِ پژوهش گران مستقل، به برکت حمايت های نهادی نه غم نان دارند و نه دغدغه يافتن ناشر و کمیِ شمارگان. کرور کرور از اين آثار به راحتی چاپ می شوند و به راحتی قفسه کتابخانه های عمومی و تخصصی را پر می کنند، بی آن که نويسندگان شان پروای داشتن يا نداشتن خواننده را داشته باشند
داوران شماری از کتاب های دانشگاهی را نيز مورد بحث و بررسی قرار دادند ولی يا آن ها را بسيار تخصصی يافتند که در نتيجه از دايره مخاطب عام بيرون می ماند و در نتيجه هدف اصلی از دادن جايزه را نقض می کند يا ضعف تاليف و خصوصيت ترجمه ئی بودن آن آثار، بر اصالت کتاب می¬چربد. همان معدود کتاب هايی که به اميد "کتابِ درسی" شدن يا امتياز آوردن برای مولفان اش به چاپ رسيده¬اند، گاه از پايه ئی ترين روش های علمی بی بهره اند، برای نمونه فاقد پانوشت های مناسب و نمايه های قابل اعتماد اند. وانگهی بيش تر اين نوشته ها به موضوع هايی تکراری پرداخته¬اند. در يک کلام، آثار مورد بررسی عموما فاقد خلاقيت و جذابيت لازم و بی بهره از ارتباط مطلوب با زندگی و مسائل رايج و واقعی بودند.
بنا به دلايل يادشده، داوران پنجمين دوره از جايزه "تنديس صديقه دولت آبادی"، از اعلامِ نام اثری درخور معذور اند، ولی اميدوار اند که با از ميان رفتن موانع، آثار متنوع تر و باارزشی در سال آينده به فهرست کتاب های مطالعات زنان افزوده شود.»
****
جایزۀ پنجمین دوره به هیچ اثری تعلق نگرفت
 رادیوی بین المللی فرانسه: فریده غائب: هیات داوران پنجمین دوره از جایزۀ "تندیس صدیقه دولت آبادی" اعلام کردند که هیچ اثری در حوزۀ مطالعات زنان و نیز ادبیات داستانی شایستگی دریافت این جایزه را ندارد.
سانسور، خودسانسوری، ترس سرمایه گذاران برای انتشار کتاب های حوزه زنان، محدود شدن استراتژی تحقیق در حوزۀ زنان به خانواده از جمله عواملی است که هیات داوارن امسال تندیس صدیقه دولت آبادی را بر آن داشته تا با صدور بیانیه ای نگرانی خود را دراین باره اظهار کنند.
عصر روز شنبه هفدهم اسفند، مراسم بزرگداشت روز جهانی زن توسط مرکز فرهنگی زنان با حضور تعدادی از پژوهشگران، فعالان، نویسندگان و هنرمندان حوزۀ زنان برگزار شد.
این مراسم، متفاوت و آرام تر از سال های گذشته در کتابخانۀ کوچک صدیقه دولت آبادی پذیرای جمعی از زنان صاحب نظر در حوزۀ ادبیات و نیز زنان بود تا در کنار بزرگداشت روز جهانی زن، بهترین اثر منتشر شده در حوزۀ مطالعات زنان را در سال جاری معرفی کند و پنجمین جایزۀ تندیس صدیقه دولت آبادی را به بهترین کتاب اعطا کند؛ اما هیأت داوران جایزۀ این دوره، اعلام کردند که بنا به دلایلی از جمله سانسور و خودسانسوری اثری که شایستگی این جایزه را داشته باشد، در سال جاری منتشر نشده است.
شهلا لاهیجی، مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان به عنوان اولین سخنران پشت تریبون می رود و اتفاق های خوش و ناخوشی را که از هشتم مارس سال گذشته تا امسال بر زنان افتاده، بازگو می کند. او از 365 روزی سخن می گوید که زنان این سرزمین برای از بین بردن نابرابری ها و تبعیض ها تلاش کرده اند و نیز از فعالیت کارزار یک میلیون امضا برای تغییر قوانین نابرابر.
او همچنین به سیاق بیشتر سخنرانی هایش از اوضاع نا به سامان فرهنگ در ایران و به قول خودش "قصۀ پر غصۀ کتاب در ایران" می گوید:" در کشوری که فمینیسم را در ردیف پورنوگرافی می دانند، تکلیف چاپ چنین کتاب هایی آشکار است. چاپ کتاب در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد به یک پنجاهم دوران قبل از وی رسیده است. بسیاری از کتب اجازۀ چاپ نمی گیرند حتی کتبی که چندین بار تجدید چاپ شده اند هم، اجازۀ چاپ مجدد نگرفته اند. علاوه براینکه کتاب های بسیاری در ارشاد موجود است که هنوز خوانده نشده است. چاپ رمان هم غیر ضروری تشخیص داده شده است. ترجمۀ آثار خارجی هم با متن اصلی تفاوت بسیاری دارد بگونه ای که انگار اثری دیگر است. همۀ اینها در تضاد با قانون اساسی ایران است."
منصوره شجاعی، عضو مرکز فرهنگی زنان به فعالیت های کتابخانۀ صدیقه دولت آبادی و نیز جایزۀ صدیقه دولت آبادی اشاره می کند:" هجده اسفند سال 83، به یمن سالگرد روز جهانی زن، دو نهال نورس در مرکز فرهنگی نان سر برافراشت، کتابخانۀ صدیقه دولت ابادی و جایزه ای به همین نام برای بهترین اثر در حوزۀ مطالعات زنان."
به گفتۀ او، کتابخانه که کار خود را با 2500 جلد کتاب آغاز کرده بود، اکنون جز کتاب هایی که به شهرستان ها هدیه داده، 4500 کتاب را در خود جای داده است. همچنین ارائه مشاورۀ رایگان حقوقی در روزهای شنبه و سه شنبه یکی دیگر از فعالیت های این نهاد است.
شجاعی معتقد است سلیقۀ مخاطب از همان ابتدا در کتابخانۀ صدیقه دولت آبادی اهمیت ویژه ای داشته و بر اساس آن مدام در حال تغییر بوده است.
شیوا دولت آبادی، روان شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامۀ طباطبایی هم در این جلسه به عنوان برادر زادۀ صدیقه دولت آبادی حضور داشت. او از خاطرات عمه می گوید، اینکه حضور او در خانواده قدرتمند بود و با حضور و فعالیت هایش، مفهوم زن، شکوه و قدرت را در ذهن تداعی می کرد.
تأسیس اولین مدرسۀ دخترانه در اصفهان، انتشار روزنامۀ زبان زنان و فعالیت در کانون بانوان ایران از جمله فعالیت هایی است که شیوا دولت آبادی از عمۀ خود یاد می کند.
سیمین بهبهانی، بانوی شعر ایران، شرح گرفتن جایزۀ سیمون دوبوار را می گوید. جایزه ای که چندی پیش بنیاد سیمون دوبوار، کمپین یک میلیون امضا را شایستۀ دریافت این جایزه کرد و سیمین بهبانی به نمایندگی از این کارزار، به فرانسه رفت و با لوح سیمون دوبوار به ایران بازگشت. اکنون این لوح در کنار لوح ماری ترز که به شیرین عبادی تعلق یافته، در کتابخانۀ صدیقه دولت ابادی به امانت گذاشته شده است.
سیمین بهبهانی قبل از خواندن یکی دیگر از سروده هایش می گوید:"این لوح افتخار بزرگی برای همۀ زنانی است که در کمپین فعالیت دارند و جانشان را به خطر می اندازند که همۀ اینها در تاریخ هم ثبت می شود".
او از فعالان زن می خواهد همانگونه که امسال دربارۀ حذف و تغییر مادۀ چند همسری لایحل حمایت از خانواده تلاش موفقیت آمیزی داشتند، برای سال بعد هم کاری برای محو "صیغه" بکنند.
نسترن موسوی از اعضای هیات داوران در ادامۀ برنامه با خواندن بیانیۀ داوران پنجمین دوره از جایزۀ تندیس صدیقه دولت آبادی، از دلایل موفقیت آمیز نبودن آثار در رشتۀ مطالعات زنان می گوید و افول کیفی آثار مطالعات زنان را نگران کننده می خواند:"نخستین موانع همانا فشار سانسور و خود سانسوری است."
اما برخی از علل این افول به اعتقاد موسوی، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند:" زمانی که رشتۀ دانشگاهی مطالعات زنان از درون تهی می شود و رویکرد جنسیتی آن کنار گذاشته می شود، چه گونه می توان انتظار داشت که مطالعات ارزنده ای با حساسیت های زنانه از دل آن بیرون بیاید. آن گاه که آزادی انتخاب موضوع برای پژوهش دربارۀ زنان، به لطایف الحیل تحدید می شود، چگونه می توان توقع داشت که مدرسان و دانشجویان این رشته، نخستین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان محصولات پژوهشی این عرصه باشند".
به اعتقاد هیات داوران، وقتی جریان بحث و گفتگو دربارۀ مسائل زنان به بهانه های واهی قطع می شود و طرح آزادانۀ مسائل نظری مربوط به این عرصه محدودتر می شود، بی شک انتشار آثار متنوع و برجسته نیز دچار وقفه می شود.
همچنین در حوزۀ ادبیات داستانی نیز هیچ کتابی در خور تندیس صدیقه دولت آبادی نیود و از میان 37 عنوان کتاب منتشر شده در سال 86، پنج مجموعه داستان و رمان به مرحلۀ نیمه نهایی راه یافتند و از آنها تقدیر شد.
|
|