ادبیات شفاهی زبان مادری سرزمین پدری!.

دو برادر و گردآوری فرهنگ مردم.

 

   علیشاد لربچه

 

یعقوب گریم و ویلهلم گریم 

 Wilhelm Grimm 1786 – 1859 

Jacob Grimm 1785 – 1863

 

از قصه های شفاهی عامیانه ننه بزرگ -تا داستانهای كتبی اینترنتی پسا اسلامی ! 

درحالیكه رمانتیك ها با گردآوری قصه های شفاهی عامیانه،كودكان غرب را به آشنایی باحوادث ادبیات عجیب وغریب وخیالی ترغیب می نمودند، رفقای! دوره روشنگری اروپا، پیرامون“قصه های ننه بزرگی“ اخطار میدادند كه كودكان را خیالی، احساسی، و واقعگریز تربیت نكنید!.

برادران گریم ؛ یعنی یعقوب و ویلهلم گریم، ازموضعی رئالیستی به گردآوری فرهنگ عامیانه و فولكلوریك شفاهی خلقهای مختلف آنزمان آلمان همت گذاشتند تا روابط خواهر و برادری !میان آنان را تحكیم كنند. آنها كوشش برای گردآوری فرهنگ فولكلورشفاهی را اقدامی برای شناخت و تشویق هویت ملی نیز میدانستند، و از طریق گردآوری ادبیات شفاهی عامیانه، خونی تازه به ادبیات آلمان دادند.

رمانتیكها همیشه به گردآوری قصه، افسانه، اشعار، و ترانه های شفاهی مردمی دوران گذشته اهمیت خاصی میدادند،و ازاین طریق خوانندگان و شنوندگان احترام خاصی به ادبیات و فرهنگ گذشته خود قائل شدند.

     در دوره رمانتیك ، جمع آوری فرهنگ فولكلوریك مردم ، بخشی از كوششهای خلقی بحساب می آمد. برادران گریم را امروزه نویسندگان دوره رمانتیك “میانه“ بشمار می آورند. آنان به دنباله روی از نظریات مكتب رمانتیك ،میگفتند كه در این شكل ادبی شفاهی عامیانه، روح، تفكر و خصوصیات یك خلق مخفی شده است و ادبیات شفاهی را ادبیات“ طبیعی“ و اصیل دانستند. آنان بدلیل خلق آثار دیگری، پایه گذار ادبیات علمی امروز آلمان نیز بشمار می آیند. و آثار جمع آوری شده را ازنظر سبك و ساختار قدری اصلاح میكردند تا مناسب چاپ و نشر باشند و میگفتند كه نسلهای گوناگون گذشته جامعه نیز مدام به اصلاح و تغییر آثار ادبی شفاهی میپرداختند . آثار گردآوری و اصلاح شده آنان، خصوصن قصه ها، افسانه ها، اشعار و سرودها، امروزه بخشی ازادبیات كلاسیك كودكان بشمار می آیند.

    ازجمله آثار تحقیقی و گردآوری شده آنان : مجموعه سه جلدی قصه های خانگی كودكان – افسانه های آلمانی- دستورزبان  – اسطوره شناسی  – فرهنگ واژه های آلمانی – ترانه های باستان دانمارك – و پیرامون اوضاع خودم- هستند. ولی سه اثر مهم آنان را : قصه های خانگی كودكان – 32 جلد كتاب لغت زبان آلمانی – و دستور زبان آلمانی – میدانند. ادامه تكمیل كتاب لغت آنان از سال 1852 تا سال 1961 بطول كشید. هاینه شاعر مشهور آلمانی پیرامون كتاب “دستورزبان آلمانی“ آنان گفته بود كه اهمیت این كتاب در حوزه علم زبان، مفیدتر و بیشتر از فعالیت وزارت فرهنگ فرانسه در زمان ریشیلو بوده است!.

امروزه تیراژ مجموعه قصه های( خانگی و كودكی )آنان، بیشتر از تیراژ كتاب انجیل در كشورهای آلمانی زبان است . كتاب قصه های برادران گریم، 150 سال بحران و تحولات تاریخ كشور را مقاومت آورد و به زمان حال رسید و امروزه درمیان كودكان و نوجوانان، خوانندگان خاص خودرا دارد. دویست قصه طنز و داستان عامیانه آمده در این كتاب، سندی از فرهنگ شناسی دوره رمانتیك ،برپایه ادبیات شفاهی است كه غالبن محصولی اروپایی نیز بشمار می آید . آنها با كمك این كتاب به سبك قصه نویسی، شكلی جدید دادند كه بعدها بصورت ژانری جدید، قصه نویسی بین المللی قرن 19 را نیز تحت تعثیر خودقرار داده است.

 یعقوب و ویلهلم گریم بین سالهای 1785 تا 1863 در آلمان زندگی نمودند.پدرشان به شغل وكالت و قضاوت اشتغال داشت. هر دو برادر گرچه در رشته حقوق تحصیل كرده بودند ولی سالها كتابدار كتابخانه های دولتی و درباری شاه نشین های گوناگون آنزمان آلمان شدند. در زمینه كار فرهنگی و تحقیقی بین آنان یك تقسیم كار وجود داشت ؛ درحالیكه یعقوب كارهای علمی را بعهده داشت- ویلهلم مسئول امور ادبی و هنری بود . اگر یعقوب به بررسی ادبیات خلقهای اسلاو علاقه داشت، ویلهلم به ترجمه و گردآوری ادبیات شمال ،ازجمله دانمارك پرداخت.

 آندو برادر جزو گروه مشهور هفت نفره “استادان شهر گوتینگن“ آلمان بودند كه به لغو قانون اساسی ازطرف شاه ایالت هانوفر اعتراض كرده و باعث اخراج و آواره گی خود شدند، و خلاف راحت طلبی و اطاعت موقعیت طلبانه همكاران دانشگاهی زمان خود، ارزشی برای وحدت نظر و عمل روشنفكر قائل بودند و می گفتند كه هیچ حاكمی حق ندارد یك قانون تصویب و تایید شده را بطور یك جانبه لغو نماید و در رابطه با سكوت دیگران نوشتند كه مملكت پر از مردانی است كه خود حق و قانون درس میدهند ولی درزمان عمل، به شك، ترس و جبن می افتند، و مفاهیمی مانند آزادی را باید روی سردر قانون اساسی نوشت تا اختلاف حقوقی میان : دهقانان ، اشراف ، و بورژوازی، حذف شود.

آنان زیر تعثیر “نوول شناسی رمانتیك“ به اصلاح ادبیات شفاهی گردآوری شده خود پرداختند . از این طریق به همت آنان، قصه نویسی، ژانری بارونق ، با ارزش و جدید شد. دهها سال ایده رمانتیك عامیانه درقرن گذشته تعثیر مهمی روی قصه نویسی كودكان ازخود بجا گذاشت. یعقوب و ویلهلم گریم، مدعی شدند كه قصه های شفاهی عامیانه، بیشتر خصوصیات یك خلق را نشان میدهند تا داستانهای هنری مدرن و مصنوعی !.