منشور جبهه دموكراسى خواهى آماده شد
شرق-محمد جواد
روح: منشور جبهه دموكراسى خواهى و حقوق بشر قرار است فردا در كميسيون ويژه اى توسط
موسسان اين جبهه نهايى شود. منشورى كه هفته گذشته «مصطفى معين» از پايه گذاران
جبهه دموكراسى خواهى، پيش نويس آن را به قم برد تا مراجع تقليد را در جريان محتوا
و مبناى فعاليت اين جبهه جديد سياسى قرار
دهد. جبهه اى كه سنگ بناى آن در انتخابات رياست جمهورى سال گذشته گذاشته شد و دكتر
معين كانديداى اصلاح طلبان در اين انتخابات، تشكيل آن را به عنوان يكى از شعارهاى
اصلى خود مطرح كرد. موضوع تشكيل اين جبهه زمانى مطرح شد كه صلاحيت معين براى شركت
در انتخابات ابتدا از سوى شوراى نگهبان رد و سپس تائيد شد. در اين شرايط، پس از
مذاكره داخلى معين و حاميانش كه به شكل كنگره اى فوق العاده در اوايل خردادماه سال
گذشته صورت گرفت، در نهايت معين با صدور اطلاعيه اى اعلام كرد كه با لحاظ كردن
شرايطى به عرصه انتخابات باز مى گردد.
در بيانيه اى
كه معين هفتم خردادماه صادر كرد و«الهه كولايى» سخنگوى انتخاباتى وى در نشستى
مطبوعاتى آن را به اطلاع خوانندگان رساند، موضوع تشكيل جبهه دموكراسى خواهى اعلام
شده بود. معين در اين بيانيه گفته بود: «من در راه خطيرى كه پا نهاده ام، به يارى
خداوند بزرگ و همه شهروندان ايران اميدوارم و براى حركت قاطع در اين مسير سخت،
معتقدم بايد در مرحله جديد كه «اصلاحات، گامى به پيش» نام گرفته است از توان،
همفكرى و مشاركت همه نيروها براى تشكيل و پيشبرد «جبهه دموكراسى خواهى و حقوق بشر»
كه هم اكنون عناصر سازنده آن در جريان انتخابات فعال شده اند، بهره مند شوم. من
اين نيروى عظيم خواهان دموكراسى، عدالت، حقوق بشر و آرمان هاى معنوى و آزادى
خواهان ملت را فقط براى تشويق شهروندان به دادن راى نمى خواهم. بلكه اين نيرو را
پشتوانه اى محكم براى احقاق حقوق همه زنان و مردان ايران زمين به كار
خواهم گرفت. اگر در اين انتخابات پيروز هم نشوم از تمام توانم براى تحقق «جبهه
دموكراسى و حقوق بشر» استفاده خواهم كرد.» اين جملات، در واقع تعهدى اخلاقى را
براى دكتر معين پيش مى آورد كه از فرداى روز انتخابات به عنوان پرسش اساسى پيش روى
او بود و هرجا پا مى گذاشت و خبرنگار، دانشجو يا
فعال سياسى اى را مى ديد، از وضعيت جبهه دموكراسى خواهى مى پرسيد. اين تعهد
اخلاقى، البته انتقادات شخص معين را هم برمى انگيخت. او پس از انتقاد از نوعى تعلل
كه ميان حاميانش در جبهه مشاركت و سازمان مجاهدين انقلاب براى تشكيل جبهه دموكراسى
خواهى ديد، انتقاد كرد و در نهايت، از آنها خواست تا موضع خود را روشن سازند.
انتقادهايى كه در نهايت منجر به آن شد كه اين دو حزب اصلاح طلب در كنگره هاى حزبى
خود كه طى تابستان و پاييز گذشته برپا كردند، رويكرد خود به جبهه دموكراسى خواهى
را اعلام دارند. رويكردهاى اين دوحزب سياسى البته متفاوت بود. جبهه مشاركت در
كنگره نهم خود كه مهرماه گذشته برگزار شد، آمادگى خود براى پيوستن به جبهه
دموكراسى خواهى را به عنوان يكى از تعهدات نامزد انتخاباتى خويش اعلام كرد و اين
مطلب را در بيانيه پايانى كنگره خويش نيز مطرح ساخت.
اما سازمان
مجاهدين انقلاب كه در زمان انتخابات هم، اعلام كرده بود كه در جريان تشكيل چنين
جبهه اى قرار ندارد، پس از انتخابات هم اعلام كرد كه در چنين جبهه اى حضور پيدا
نمى كند.
• آغاز جلسات و محتواى منشور
با اين شرايط
بود كه جلسات نخستين براى تشكيل جبهه دموكراسى خواهى از اواخر تابستان گذشته و با
حضور نمايندگانى از جبهه مشاركت، نهضت آزادى، سازمان ادوار تحكيم وحدت، چندتن از
روشنفكران دينى، جنبش مسلمانان مبارز، اكثر چهره هاى جريان ملى - مذهبى و برخى
روزنامه نگاران و فعالان دانشجويى شناخته شده شكل گرفت. محور و مبناى مشترك چهره
هاى حاضر در اين جلسات، تاكيد آنها بر تامين حقوق بشر و استقرار دموكراسى به عنوان
يك ضرورت در شرايط كنونى ايران بود.
با اين حال،
اين نقطه اشتراك بسيار كلى تر و كلان تر از آن بود كه به سرعت مبانى و اصول فكرى -
تئوريك اين جبهه را روشن سازد. از سوى ديگر، مسائل تشكيلاتى و ساختارى جبهه و نيز
اهداف مصداقى آن در عرصه سياست محل پرسش بود. اينكه نيروهاى تشكيل دهنده جبهه را
صرفاً احزاب تشكيل دهند و يا شخصيت هاى موثر سياسى به شكل منفرد به جبهه بپيوندند،
يكى از اين مباحث مطرح بود كه مدت ها بحث هاى گسترده اى را برانگيخت و پيش بينى مى
شود طى هفته هاى آينده با تدوين اساسنامه جبهه دموكراسى خواهى كه چهره هايى چون
«سعيد حجاريان» نقش مهمى در آن دارند، اغلب اين پرسش ها
پاسخ خود را بيابند. هر چند در حد منشور هم اين نكته تاييد شده كه در كنار احزاب
شخصيت هاى موثر اجتماعى نيز در تشكيل اين جبهه نقش دارند و عملاً اين جبهه تركيبى
خواهد شد از شخصيت هاى حقيقى، حقوقى و نهادهاى مدنى. نكته ديگرى كه در آخرين جلسه
تصويب منشور جبهه دموكراسى خواهى به آن پرداخته مى شود، رويكرد آن در قبال مسئله
انتخابات است. طبق شواهد موجود، جبهه دموكراسى خواهى و حقوق بشر در انتخابات، ليست
نخواهد داد و تنها معيارهاى آن انتخابات را از نظر آزاد، سالم و عادلانه بودن مى
سنجد و اعلام مى كند.
فهرست ندادن در
انتخابات البته به معناى غيرسياسى بودن جبهه نيست. بلكه در حوزه هاى ديگر، قرار
است اين جبهه عمل سياسى خود را به دور از مناسبات قدرت سامان دهد. در اين زمينه و
در حوزه سياست داخلى، جبهه دموكراسى خواهى و حقوق بشر به عنوان مولود ناكام مانده
انتخابات رياست جمهورى دوره نهم كه در آن روشنفكران و نخبگان سياسى با همه تلاش
ها، نتوانستند نتيجه مطلوب خويش را به دست آورند، مى كوشد زمينه بازسازى وزن
اجتماعى روشنفكران و اصلاح طلبان و جلب اعتماد دوباره شهروندان به اين گروه هاى
اجتماعى و سياسى را فراهم سازد. در حوزه عمل سياسى، پايه گذاران جبهه دموكراسى
خواهى معتقدند كه اين جبهه موازى هيچ جبهه ديگرى نخواهد بود و از فعاليت جبهه هاى
موجود (نظير جبهه دوم خرداد) و حتى جبهه هايى كه احتمالاً در آينده شكل مى گيرند
(نظير جبهه اعتدال) استقبال مى كند چرا كه وجود اين جبهه ها
را به سود روند
دموكراتيزاسيون ارزيابى مى كند. نكته ديگر مورد تاكيد پايه گذاران جبهه دموكراسى
خواهى پافشارى آنها بر الگوى «دموكراسى درون زا » است. موضوعى كه پافشارى بر آن از
سوى اين دسته از نيروهاى سياسى طبيعى است چرا كه طيفى از آنها پاى در نهضت ملى و
انقلاب اسلامى دارند (ملى _ مذهبى ها) و طيف ديگر پاى در انقلاب و اصلاحات
(نيروهاى سابق خط امام). تحولاتى كه همگى (گرچه با غلظت متفاوت) به نوعى مقاومت در
برابر بيگانه يا دست كم مخالفت با نقش آفرينى خارجيان در مناسبات داخلى ايران در
آنها نقش مهمى داشت و يكى از مولفه هاى هويتى اين جنبش ها و نيروهاى موثر آنها را
تشكيل مى داد. پافشارى بر اين مسئله در شرايط كنونى كه برخى الگوها و گزينه هاى
بديل در نزد پاره اى نيروهاى سياسى شكل گرفته كه برپايى دموكراسى در ايران در سايه
مداخله قدرت هاى خارجى را توجيه و يا حمايت مى كنند،
اهميت ويژه اى
دارد. پايه گذاران جبهه دموكراسى خواهى و حقوق بشر در اين زمينه گامى فراتر نهاده
اند و به پيشنهاد حجاريان بندى از منشور را نيز به دفاع خويش از مقوله «صلح» به
عنوان «سويه خارجى دموكراسى» اختصاص داده اند. موضوع صلح البته يكى از محورهاى
شعارهاى انتخاباتى دكتر معين نيز بود. چنان كه وى شعار «دموكراسى در خانه، صلح در
جهان» را سر داد تا الگوى ايده آل خويش و حاميانش در عرصه داخلى و خارجى را روشن و
از الگوهاى بديل متمايز ساخته باشد.
حجاريان درباره
ضرورت توجه اين جبهه به مقوله صلح معتقد است: فكر مى كنم كه مقوله «دموكراسى
خواهى» و «حقوق بشر» سويه اى كاملاً داخلى دارد يعنى معطوف به مقولات داخلى كشور
هستند. همين مقولات را اگر بخواهيم به بيانى خارجى ترجمه كنيم به مقوله «صلح» مى
رسيم كه سويه خارجى اين جبهه است. يعنى اين دولت به ميزانى كه در داخل موفق تر مى
شود كم كم مداخلات خارجى اش نيز شروع مى شود و ما مى دانيم در خارج و در محيط هاى
بين المللى نيروهاى سهمناكى هستند كه به راحتى اندك حركتى از ما را بهانه كرده و
ديگر نه بحث از جمهوريت، نه اسلاميت، نه دموكراسى و نه حقوق بشر مسئله آتى ما
نخواهد بود بلكه بقاى ما و حفظ تماميت ارضى مسئله اصلى خواهد بود. اين مشكل بيش از
آنكه ضربه به دموكراسى و حقوق بشر باشد ضربه به تماميت ارضى و حاكميت ملى يعنى
همان «استقلال» ما است. لذا جبهه مذكور حتماً بايد سويه خارجى را در نظر بگيرد و
در اين جهت تداوم دهنده راهى باشد كه خاتمى با طرح «گفت وگوى تمدن ها» آن را پايه
ريزى كرد. منتها اين بار خيلى ملموس تر و محسو س تر.
منشور جبهه
دموكراسى
خواهى آماده شد
اين توضيح
تاريخى را لازم مى دانم كه در زمان جنگ سرد كه شوروى ها در حال پر كردن زرادخانه
اتمى خود بودند و قدرت دوم جهان به شمار مى آمدند مع الوصف «جبهه صلح» را در سراسر
دنيا توسط احزاب كمونيست به وجود آوردند تا نشان دهند كه رقيب آنها يعنى
امپرپاليسم است كه به مرحله جنگ افروزى نزديك شده و آنها در موضع تدافعى قرار
دارند. شعب جبهه صلح توسط حزب توده در ايران به عنوان Front
organization تشكيل
شد. اين توضيح را يادآور شدم تا بدانيم ابرقدرت دوم جهان از حربه صلح خواهى
فروگذار نكرد اما ما كه به شدت آسيب پذير هستيم چرا
نبايد شعار صلح
بدهيم؟ به خصوص آنكه ممكن است توده مردم برايشان دموكراسى و حقوق بشر چندان اهميتى
نداشته باشد و اين مقولات تنها دغدغه عده اى روشنفكر و نخبه باشد اما صلحى كه براى
هر خانواده كه بچه اى دارد يا سرمايه اى دارد يا جنگى را ديده و يا آسيبى ديده است
كاملاً مفهومى انضمامى دارد. لذا تكيه بر اصول صلح كه سويه ديگر همان دموكراسى است
به گمان من در اينجا جايش خالى است. اگر «دموكراسى» به معناى نوعى مصالحه بين مردم
داخل يك كشور بر سر قواعد بازى است «صلح» نيز نوعى مصالحه بين كشورها است در سطح
جهانى. يادآور مى شوم كه يكى از شعارهاى آقاى دكتر معين در ايام انتخابات شعار
زيباى «دموكراسى در خانه، صلح در جهان» بود.
•ديدار معين با مراجع تقليد
به دنبال همه
اين مذاكرات، پيش نويس منشور جبهه دموكراسى خواهى تدوين شد و دكتر معين ديدارهايى
را با نخبگان، روحانيون، استادان دانشگاه و شخصيت هاى علمى و فرهنگى آغاز كرد تا
آنها را در جريان محتواى منشور قرار دهد. اين ديدارها از هفته گذشته و با سفر دكتر
معين به قم آغاز شد. معين در جريان اين سفر با سه تن از مراجع تقليد كه در حوزه
حقوق بشر و دموكراسى فعال هستند و آثار و مكتوباتى هم در اين زمينه دارند، ديدار
كرد. معين در ديدار با آيت الله منتظرى با تاكيد بر اهميت انسجام و وحدت ملى با تقويت
بنيان هاى دموكراسى و دفاع از حقوق شهروندان،درباره وضعيت جبهه دموكراسى و حقوق
بشر سخن گفت. وى گفت: «همانگونه كه در ايام انتخابات وعده داده بودم با توجه به
ضرورت هاى جامعه و جهان امروز، پس از انتخابات با جمعى از نخبگان و فعالان سياسى
با گرايش هاى مختلف از بيش از ۱۴ حزب و گروه و تشكل سياسى و همچنين تعدادى از
شخصيت هاى دانشگاهى، فرهنگى، اجتماعى و سياسى چگونگى تشكيل جبهه را در جلسات متعدد
بررسى كرديم. در حال حاضر بحث هاى نظرى به مراحل نهايى رسيده و پيش نويس منشور
جبهه تهيه و تدوين شده است.» دكتر معين در ادامه ضمن تقديم نسخه اى از پيش نويس
منشور جبهه دموكراسى و حقوق بشر به آيت الله منتظرى از ايشان درخواست كرد تا نقطه
نظرات خود را به صورت مكتوب اعلام كنند.
دكتر معين نيز
در پايان اين ديدار از كتاب آيت الله منتظرى به نام «رساله حقوق» تقدير و تشكر كرد
و گفت اميدوارم بيش از پيش شاهد چنين تاليفات اثرگذارى از سوى بزرگان حوزه و
دانشگاه ها باشيم. دكتر معين در ديدار با آيت الله موسوى اردبيلى نيز ضمن ارائه
پيش نويس منشور جبهه دموكراسى و حقوق بشر، از ايشان خواست تا مسائل مربوط به حقوق
بشر كه نياز امروز جوامع اسلامى است بيش از گذشته مورد توجه ايشان قرار بگيرد.
وزير سابق علوم، تحقيقات و فناورى با تشكر از تلاش هاى آيت الله موسوى اردبيلى در
ايجاد دانشگاه علوم دينى مفيد و برگزارى كنفرانس هاى علمى در زمينه حقوق بشر، از
ايشان خواست تا پژوهشكده اى را در اين دانشگاه براى بحث حقوق بشر ايجاد كند. معين
ديدارى نيز با آيت الله صانعى داشت و طى آن، ضمن ابراز خوشحالى از اين ديدار، از
فتاواى اخير اين مرجع دينى كه به مسائل روز و به ويژه حقوق بشر توجه دارند قدردانى
كرد. دكتر معين گفت: «بحث حقوق بشر از فقهايى مانند شما در حوزه برمى آيد كه با نگاهى
علمى و با شجاعت و صراحت در اين عرصه تلاش كنند و آثار خود را به جامعه عرضه
دارند. آيت الله صانعى نيز با يادآورى اين نكته كه اسلام به بحث حقوق بشر توجه
ويژه دارد متذكر شد: «متاسفانه تنگ نظرى هايى در اين عرصه وجود دارد كه با كارشكنى
و ايجاد محدوديت اجازه نمى دهند ما آنچه را با بيان امروزى و با شرايط كنونى جامعه
از فقه آل محمد(ص) درك مى كنيم، با صراحت بيان كنيم. اما به لطف خداوند و با توجه
به اقبال جامعه و تشنگى اى كه در جهان اسلام
وجود دارد، ديدگاه هاى نوين اسلامى را استخراج كرده و در اختيار جامعه قرار مى دهيم»
