پژوهشی از سازمان ملی جوانان؛

NGOها، بهترين فرصت برای جامعه پذيری جوانان

 

 

 ريحانه طباطبايی

 خبرگزاری سينا

مشارکت ازجمله مهمترين حقوق اساسی بشر است . اين امر در جوامع مختلف بشری معمولا زمانی به فعليت در آمده است که افراد جامعه به عنوان شهروندانی برخوردار از حقوق به رسميت شناخته شده اند.

توجه به عنصر مشارکت جوانان نيز همواره مبتنی بر اذعان به جايگاه آنان به عنوان افرادی صاحب حق و برخوردار از شأن و کرامت انسانی بوده است.

مشارکت جوانان به معنای رسميت شناختن اين حق در تمامی ارکان جامعه است که هر فرد جوان می تواند در مورد موضوعاتی که به زندگی او مربوط می شود، قضاوت کند، تصميم بگيرد و از فرصت لازم برای اقدام در اين زمينه برخوردار باشد.

اساسا مشارکت نه تنها يکی از حقوق ماهوی جوانان است، بلکه از جمله حقوق شکلی يعنی، ابزاری برای دست يابی به ديگر اهداف متعالی نظير تحقق عدالت اجتماعی، رفاه و بهره مندی از حقوق ، نيز به شمار می رود.

مشارکت به طور عام و مشارکت جوانان به طور خاص، در ايران پديده ای نوپا و جوان به شمار می رود.

اين مطلب به ويژه در حوزه هايی نظير مشارکت سياسی و اجتماعی و همچنين در سطوحی همچون مشارکت در تصميم سازی صادق است.

هرچند جنبش هايی همچون مشروطيت و جنبش ملی شدن صنعت نفت ، گام های اوليه مهمی در اين زمينه برداشتند، اما انقلاب اسلامی نقطه عطفی در اين زمينه به شمار می رود با وجود اين، به علت تحولات جهانی و ملی در دهه های گذشته، اکنون الگوهای مشارکتی پيشين تا حدود زيادی ناکافی و ناکار آمد به نظر می رسند.

وضعيت مشارکت جوانان در ساير کشورها نيز تابعی از وضعيت مشارکت کليه اقشار جامعه و به سخن ديگر، تابع سطح مردم سالاری در جامعه است.

در جوامع برخوردار از دموکراسی های ريشه دار، مشارکت جوانان نيز از سابقه طولانی تری برخوردار است. در ساير کشورها نيز هرچند مشارکت جوانان به سطح مطلوب خود نرسيده است، اما به علل مختلف و از جمله، تأثير پذيری از فضای بين المللی، سطوح مختلفی از توجه به مشارکت جوانان مشهود است.

مشارکت کامل و موثر جوانان يکی از ارکان اصلی توسعه منابع انسانی و تضمين کننده موفقيت هرگونه طرح و برنامه در کليه حوزه های مربوط به جوانان است.

مشارکت کامل و موثر جوانان چهار عنصر مشارکت اجتماعی، مشارکت سياسی، مشارکت اقتصادی و مشارکت فرهنگی را در بر می گيرد.

لذا در بلند مدت بدون مشارکت و حضور داوطلبانه جوانان، ساماندهی امور جوانان به نتايج مطلوب دست نخواهد يافت.

اکنون جوانان با برخورداری از نيازها و ويژگی های دوران جوانی بيش از ديگران خواستار علاقه مندی به مشارکت فعال بويژه در عرصه های اجتماعی هستند.

تنوع نيازمندی ها و سطح انتظارات جوانان و همچنين نگرانی های ويژه آنان از آينده زندگی خود و همچنين ميل به هويت يابی آنان را وادار می کند که با ديگران به تعامل برخيزند.

در حقيقت جوانان ناچار به برقراری گونه هايی از تعامل اجتماعی و مشارکت هستند.

اما محدوديت ها و فرصت های اندک در پذيرش حضور آنان موجبات بروز ناکامی در اين تعاملات و متعاقب آن خسارات سنگينی را بر فرايند هويت، انتخاب شغل، انتخاب همسر و ايفای مسووليت در حفاظت از آينده مشترک جامعه به بار خواهد آورد.

از سوی ديگر سياست ها و راهبردهای کلان کشور و اشاعه آن در ميان آحاد جامعه به ويژه جوانان می تواند از جمله خاستگاه های موثر در ظهور الگوها و اشکال مشارکت اجتماعی آنان قلمداد کرد.

از اين رو سازمان های غير دولتی می توانند بهترين فرصت برای مشارکت جوانان در عرصه های مختلف اجتماعی باشد.

در حال حاضر جوانان بسياری در اين سازمان ها مشغول به فعاليت هستند و تعداد فعالين جوان سازمان های غير دولتی در حال افزايش است به طوريکه تا به حال ۱۱۰۰ سازمان غير دولتی از سازمان ملی جوانان اعتبار نامه دريافت نموده اند وتعداد ۲۵۰۰ سازمان نيز درخواست صدور اعتبار نامه کرده اند.

مطالعه و بررسی سازمان های غير دولتی جوانان نشان می دهد که حدود ۵۰ درصد از اعضای هيأت های موسسين سازمان های غير دولتی جوانان که دارای اعتبار نامه هستند در سطح بالا تر از ديپلم قرار دارند و حدود ۷۵ درصد از اين موسسين در گروه سنی ۱۶ تا ۲۸ سال قرار دارند.

همچنين ۷۱ درصد اعضای هيأت موسسين را مردان جوان و ۲۹ درصد را دختران و زنان جوان تشکيل داده اند.

به لحاظ پوشش جغرافيايی نيز ، کم ترين تعداد تشکل ها مربوط به سطح محله ها (۸/۰ درصد) و روستاها (۴/۱درصد) است.

با توجه به گرايش نيرومند جوانان به مشارکت نهادينه، پتانسيل عظيم فعال نشده در برخی زير گروه های جوانان و برخی ملاحظات ديگر پيش بينی می شود که حداقل تعداد ۵۰۰ تشکل غير دولتی جوانان تا پايان سال جاری از سازمان ملی جوانان اعتبار نامه دريافت نمايند.

بررسی توزيع مدرک تحصيلی موسسين نشان می دهد که با توجه به ترکيب کل جمعيت جوانان، موسسان از سطح تحصيلی نسبتا بالايی برخوردارند، اما بايد تلاش شود تا قشر تحصيل کرده بيش از پيش در زمره فعال ترين موسسان و اعضای سازمان های غير دولتی جوانان قرار گيرند و نقش راهنما و جهت دهنده ساير گروه ها را بر عهده گيرند.

در اين زمينه می توان تشکل های دانشجويی موجود را به دريافت اعتبارنامه به عنوان سازمان غيردولتی جوان از سازمان ملی جوانان، همکاری با سازمان و بهره مندی از مزايای آن ترغيب نمود.

همچنين لازم است تا زمينه های ايجاد سازمان های غير دولتی جديد با محور دانشجويان و فارغ التحصيلان دانشگاه ها نيز بررسی گرديده و اقدامات مناسب در اين خصوص اتخاذ گردد.

با توجه به اين که در حال حاضر تعادل جنسيتی در ترکيب اعضای سازمان های غير دولتی جوانان بر قرار نيست، جلب مشارکت وسيع تر دختران و زنان جوان باعث بهبود معنی دار اين شاخص خواهد شد.

هم اکنون جوانان محله ها و روستاها دارای کم ترين تعداد سازمان های غير دولتی جوانان هستند و لذا می توان به عنوان گروه بسيار مستعد برای افزايش سطح مشارکت آنان در سازمان های غير دولتی جوانان بر نامه ريزی کرد.

يکی از عوامل اصلی محروميت جوانان روستايی از امکانات و تسهيلات مربوط به آنان ، متشکل نبودن آنان و در نتيجه ضعف مشارکت در تصميم سازی است.

اين در حالی است که هر روستا دارای حداقل ۵۰ جوان ۱۴ تا ۲۹ ساله است که می توانند دارای يک سازمان غير دولتی جوانان باشند.

اين سازمان ها با انجام فعاليت هايی همچون ارائه مشاوره به شورای اسلامی روستا، مذاکره با مقامات محلی بخش يا شهرستان ، جلب کمک های مردمی و ... می توانند مکمل شايان توجهی به بهبود وضعيت جوانان روستايی و پيشگيری از مهاجرت به شهرها باشند.

در حال حاضر ، چه به نسبت جمعيت کل و چه به نسبت جمعيت جوان، تعداد سازمان های غير دولتی جوانان بسيار اندک است يعنی به ازای هر ۲۰ هزار نفر جوان ۱۴ تا ۲۹ ساله، يک سازمان غير دولتی وجود دارد. بايد با برنامه ريزی های دقيق، اين نسبت حداقل به سطح يک سازمان غير دولتی جوانان برای هر ۴ هزار جوان برسد.

با احتساب جمعيت ورودی به گروه سنی جوانان (۱۵ تا ۲۹) ساله، يک ميليون نفر بر جمعيت اين گروه سنی افزوده می شود. اين جمعيت ، پتانسيل خوبی برای افزايش مشارکت در سازمان های غير دولتی جوان به شمار می روند.

از اين رو بهتر است در جامعه ايران به جای ناديده گرفتن سازمان های غير دولتی جوانان، از اين پتانسيل عظيم نيروی جوانی بهره برده و به جای سرکوب نيروی جوانی آن را در مسيری درست و هدفمند استفاده نمود.