گفت و گوی راديو فردا با مهرداد درويش پور

خشونت​های ناموسی و عوامل ايجاد آن

 

چندی پيش در استکهلم پايتخت سوئد، کنفرانسی برای بررسی خشونت های ناموسی و عوامل ايجاد آن برگزار شد. در اين کنفرانس در حدود ۱۵۰ نماينده از بيش از ۱۶ کشور جهان شرکت داشتند. يکی از سخنرانان اين کنفرانس مهرداد درويش پور جامعه شناس بود. آقای درويش پور در مصاحبه با راديوفردا می گويد که بخشی خشونتهای ناموسی ناشی از تفاوت های فرهنگی در شرايط رشد خانواده های مهاجر هست و به اصطلاح آنها در خانواده های يا عشيرتی يا با فرهنگ بسيار عقب مانده در سرزمين اصلی خودشان با آن بزرگ شده اند، با اين فرهنگ ناموس پرستی بزرگ شده اند، خو گرفته اند و جزوی از ارزشهای پدر، برادر و يا حتی خود زنان در آن جامعه شده است. وی می گويد که تضاد بين سنت و مدرنيته که در سرتاسر جهان جريان دارد، در خانواده های مهاجری که از جوامع عقب مانده به کشورهای غربی می آيند، تشديد می شود.

 

فاطمه امان (راديوفردا): چندی پيش در استکهلم پايتخت سوئد، کنفرانسی برای بررسی خشونت های ناموسی و عوامل ايجاد آن برگزار شد. در اين کنفرانس در حدود ۱۵۰ نماينده از بيش از ۱۶ کشور جهان شرکت داشتند. از جمله شرکت کنندگان اين کنفرانس، وزير برابری و بهم پيوستگی سوئد خانم مونا سلين، نمايندگان پارلمانی از حزب کارگر انگليس، مقام های اسکاتلنديارد، مقامات پليس و قضايی از چند کشور اروپايی و فعالان جنبش زنان بودند. يکی از سخنرانان اين کنفرانس مهرداد درويش پور جامعه شناس بود.

مهرداد درويش پور (جامعه شناس): من در سخنرانی خودم سعی کردم به اين مساله بپردازم که بخشی خشونتهای ناموسی ناشی از تفاوت های فرهنگی در شرايط رشد خانواده های مهاجر هست و باصطلاح آنها در خانواده های يا عشيرتی يا با فرهنگ بسيار عقب مانده در سرزمين اصلی خودشان با آن بزرگ شده اند، با اين فرهنگ ناموس پرستی بزرگ شده اند، خو گرفته اند و جزوی از ارزشهای پدر، برادر و يا حتی خود زنان در آن جامعه شده. طبيعی است که وقتی اين مهاجرين با اين فرهنگ متفاوت به اين جامعه جديد می آيند، وقتی اين الگوی برابری طلبانه و آزادی زن و يا آزادی حقوق جنسی در اين جامعه، چالشی در برابر اين افکار عقب مانده پدر سالارانه ايجاد می کند، روشن است که دختران نوجوان به سرعت تحت تاثير جامعه جديد قرار می گيرند و سعی می کنند که به حقوق طبيعی خودشان پاسخ بدهند و والدينی که با فرهنگ عقب مانده ناموس پرستی بزرگ شده اند، سعی می کنند نخست با نصيحت و سپس با کنترل و دست آخر با خشونت های ناموسی پاسخ بدهند و اگر هر دختری که از اين فرهنگ ناموس پرستی فاصله بگيرد، او را مورد سرکوب قرار بدهند. طبيعتا يک تفاوت فرهنگی بين آن بخش از خانواده های مهاجر و جامعه غرب وجود دارد که بايد برای فهم مساله خشونت ناموسی در نظر گرفته شود. اما تاکيد من بر آن بود که خلاصه کردن مساله به تفاوت فرهنگی، نه کمک به شناخت عميق مساله می کند و نه به راه حل يابی. برای اينکه بايد ديد چه عواملی باعث می شود که اين فرهنگ عقب مانده ناموس پرستی در مدرن ترين کشورهای اروپايی بتواند همچنان تداوم پيدا کند و حتی در مواردی تشديد بشود.

ف.ا: چه عواملی فکر می کنيد در مدرن ترين کشور اروپايی، فرهنگ ناموس پرستی را در ميان مهاجرين تشديد می کند؟

مهرداد درويش پور: نخست، از نظر من تضاد بين سنت و مدرنيته که در سرتاسر جهان جريان دارد، در خانواده های مهاجری که از جوامع عقب مانده به کشورهای غربی می آيند، تشديد می شود. يعنی با مهاجرت، رويارويی و تصادم فرهنگی سنتی و مدرن شدت بيشتری می يابد و خود اين، در تشديد خشونت های ناموس پرستانه نقش دارد. دوم، از نظر من اين واقعيت که در بسياری از خانواده های مهاجر، بر اثر مهاجرت، يک تغيير رابطه قدرتی هم بين زن و مرد و هم بين والدين و کودکان صورت می گيرد. بنابراين بنظر من اساسا فرهنگ ناموس پرستی را به عنوان بخشی از تضاد جنسی بين زنان و مردان و تضاد نسلی بين والدين و فرزندان هم بايد تلقی کرد که اين تضادها بر اثر مهاجرت شديدتر می شود. نکته ديگری که من اضافه کردم بر اين بود که علاوه بر موقعيت طبقاتی، سطح آموزش، پيشينه فرهنگی و تضاد نسلی که اشاره کردم، تبعيض نژادی هم می تواند نقش بسيار منفی در تشديد اين فرهنگ سنتی ايفا کند. يعنی اينکه والدينی که حس نکنند می توانند خودشان را به جامعه جديد تطبيق بدهند و رشد پيدا بکنند، اين تبعيض نژادی زندگی مهاجرين را به جزيره ای در داخل اين کشور تبديل می کند که آنها می توانند در عقب مانده ترين فرهنگ سنتی خودشان بسر ببرند و آنرا توجيه کنند و عملا به عنوان واکنش در برابر تبعيض و در برابر حاشيه نشينی که قرار دارند، سعی کنند با توجيه هر چه بيشتر فرهنگ بومی پدر سالار و ناموس پرستانه است، موقعيت خودشان را ابقا کنند.

ف. ا.: خوب راه حل را در چه می دانيد. فکر می کنيد برای پايان دادن به خشونت چه بايد کرد؟

مهرداد درويش پور: به نظر من تبعيض نژادی را بايد سمی عليه برابری زنان و مردان تلقی کرد. نظر من اين بود که اگر ما می خواهيم با خشونت های ناموسی مقابله کنيم، از يک طرف بايد ب شدت بر آموزش تاکيد بگذاريم و از طرف ديگر کاری کرد که خشونت هايی که عليه زنان وجود دارد، با مجازات شديدتری روبرو شود. خواستار اين بودم که از کودکان در برابر نفوذ والدين بطور کلی بيشتر حمايت شود چه سوئدی و چه مهاجر. علاوه بر اين، بر اين باور بوده و هستم که ما می بايست همزمان هم عليه فرهنگ ناموس پرستی پدر سالار گروه های مهاجر، و هم عليه شرايطی که می تواند اين فرهنگ را تشديد کند، يک جنگ تمام عيار را سازمان بدهيم. اين شرايط از جمله، موقعيت وخيم اقتصادی اجتماعی از جمله تبعيض نژادی هستند. در عين حال بايد با تقويت منابع قدرت زنان و کودکان، زمينه چالش عليه اين فرهنگ عقب مانده را هر چه بيشتر فراهم بکنيم چه در کشورهای اروپايی و چه در مبارزه بين المللی عليه خشونت ناموسی به عنوان بخشی از خشونت عليه زنان. ما بايد موقعيت تحت ستم بسياری از زنان و دختران جوان در کشورهای جهان سوم و از جمله خاورميانه و ايران را که آنها هم قربانی خشونت های ناموس پرستی هستند، بيشتر مورد پرتوافکنی قرار بدهيم و ياری برسانيم به شنيده شدن صدای اعتراض اينها برای تغيير اين وضعيت رشد و گسترش بيشتر اينها.