انصافعلی هدايت و يک سخن ابهام آلود

 

 آرشين ايرانی

http://gharibeyeirani.persianblog.com

 

انصافعلی هدايت روزنامه نگار تبريزی پس از بازگشت از برلين بازداشت شد، و چندی پيش محاکمه ی او آغاز گشت. اگرچه بهانه ی اتهام او حضور در همايش اتحاد جمهوری خواهان ذکر شده است، اما او پيش از اين نيز نامه ای افشاگرانه به آقای خاتمی نوشته بود و از وضعيت دهشتناک بازداشت خود سخن گفته بود و اين موضوع برای محافظه کاران گران آمده بود، به ويژه آن که رئيس جمهور دستور پيگيری موضوع را نيز صادر کرده بود.

آنچه او در دفاعياتش ذکر کرد از جهاتی ستايش برانگيز است. برخلاف دفاعيات ديگر اصلاح طلبان که عموما از سوابق انقلابی و ديانت خود در دادگاه سخن می گويند و از مردم می خواهند که درباره ی پيشنيه ی سوابق و اتهامات قضاوت کنند، او خود را به عنوان يک منتقد نظام معرفی کرد و از حضورش در همايشی که غيرقانونی اعلام نشده بود، دفاع کرد.

همه ی ما اذعان داريم که حقوق اوليه ی وی نقض شده و اتهامات او نيز واهی است، و خواهان آن هستيم که هر چه سريع تر او و ديگر زندانيان بی گناه در ايران آزاد شوند. اما در حاشيه ی اين موضوع نکته ی مبهمی نيز در دفاعيات او وجود دارد و آن هم به کار بردن عبارت «ملت آذربايجان».

اگر اين اصطلاح معنايی حقوقی داشته باشد، قطعا به مردمی اطلاق می گردد که در جمهوری آذربايجان زندگی می کنند، مطمئنيم که او چنين منظوری نداشته است. مردمی نيز که در استان های ترک زبان ايران زندگی می کنند نيز بی شک ملت ايران محسوب می شوند. با توجه به اين که او از «ملت ايران» هم سخن گفته است، دقيقا مشخص نيست که او چه مفهومی را در نظر داشته است.

چندی است که چنين اصطلاحاتی در نوشته های برخی هموطنان ترک زبانمان شنيده می شود که همچون عبارت های آذربايجان شمالی و جنوبی، ناشی از بی دقتی يا نوعی سوءتفاهم تاريخی است. گويی در گذشته سرزمينی وجود داشته است که شامل جمهوری آذربايجان و آذربايجان ايران بوده است و هر دو بدين نام خوانده می شده اند، اما آشنايی اندکی با تاريخ پيدايش جمهوری آذربايجان اين توهمات را برطرف خواهد کرد.

اين سخن ابهام آلود هدايت مورد استقبال برخی از محافل جدائی طلب و پان ترکيست ها نيز واقع شده است، چنان که گويی قهرمان تازه ای يافته اند. شايد بعدها اين روزنامه نگار مستقل در محيطی آزادتر بتواند مقصودش را بهتر برساند و سوءتفاهم ها را برطرف کند.