بيانيه تحليلی و محورهای برنامه نهضت آزادی ايران

درباره انتخابات شورها

عدم حمايت از انتخابات شوراها، ميدان دادن به استبداد خواهان، انحصار گرايان و مخالفان اصلاحات است

نهضت آزادی روز چهارشنبه با انتشار بيانيه​ای تحليلی انگيزه شرکت اين حزب در انتخابات و نيز محور برنامه​های خود برای شوراهای شهر را اعلام کرد.

بيانيه نهضت​آزادی که نسخه​ای از آن به «رويداد» ارسال شد، از شوراهای شهر و روستا به​عنوان «مردمی​​ترين و مؤثرترين نهادهای دموکراتيکی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ايران پيش بينی شده» نام برده و افزوده است: «شوراهای اسلامی شهر و روستا، باتوجه به سراسری بودن و عموميتشان، مديريت متمرکز را به چندصدهزار نفر از برگزيدگان مردم منتقل می​سازند و همگان را به ميدان رقابت و مشارکت در اداره امور فرا می​خوانند و به اين ترتيب، انگيزه خدمت و مشارکت مستقيم در امورعمومی را در طيف گسترده​ای از اعضای جامعه برمی​انگيزند. شوراها می​توانند در مقياسی انسانی، ارتباطی بی​واسطه و همکنشی بين مردم و منتخبانشان به​وجود آورند و با همدلی و آشنايی بيشتر با مسائل مردم، در بهبود شرايط و ارتقای کيفيت زندگی و پيشرفت عمومی به دست خود مردم مؤثرتر عمل کنند و قدرت و تسهيلات را در پهنه کشور عادلانه​تر توزيع نمايند.​»

اين حزب از توسعه شوراها به​عنوان «عامل استبدادزدايی تاريخی» يادکرده و توضيح داده است: «هرچند که در طول تاريخ چندهزار ساله کشور ما، بنابر نيازها و اهداف زندگی روزمره، فرهنگ و سنت همياری و شور و مشورت و کمک متقابل و حتی اتحاديه​ها و انجمن​های صنفی و نيز انواع تشکل​های محلی مختلف در محله​های شهری و روستاها کم و بيش وجود داشته​اند، از آنجا که نظام​های حاکم در طول تاريخ، عمدتا برای استمرار سلطه خود، آمرانه و ديکتاتورمآبانه عمل می​کرده​اند و هر رژيم مسلط، جامعه را از بالا به پايين از طريق سلسله مراتب عمومی و با شيوه های تحکم​آميز و دستوری و غالبا همراه با امر و نهی و خشونت و قساوت فرماندهان اداره می​کرده است، مردم چاره​ای جز فرمانبرداری و اطلاعت نداشته​اند و هر فرمانبر نيز به​صورت واکنشی، در جايگاه و مرتبه خود، نقش فرمانده آمرانه را نسبت به زيردستانش ايفا می​کرده است. به اين ترتيب، در طول تاريخ شاهد جمود و استحکام فرهنگ استبدادی و آمرانه و تعميم آن در روابط اجتماعی و سياسی بوده​ايم.»

بخشی ديگر از بيانيه می​افزايد: «نظام ديوان​سالاری (بوروکراسی) عصر جديد نيز اين فرهنگ را بيش از پيش در دوران ما تقويت کرده است، به​گونه​ای که امروز تحقق دموکراسی به معنای عام و عميق آن مستلزم تمرين، تجربه «تکرار مستمر و پايدار» است تا جمود استبداد گذشته شکسته شود و تعامل و مشورت و گفت​وگو جای امر کردن و فرمانبری را بگيرد و مردم از حالت رعيت به صورت شهروندانی با حق رأی و صاحب​اختيار ارتقا يابند و در امور مربوط به خود مسؤولانه شرکت کنند و به شيوه​های شورايی خو بگيرند.»

نهضت​آزادی همچنين «نهادينه ساختن شورا» را، راه هموارکردن «وفاق اجتماعی» دانسته و تأکيد کرده است: «نهادينه ساختن شوراها، باعث احساس تعلق خاطر و يگانگی مردم با نهاد شورا و پذيرفتن آن به عنوان محوری​ترين ارگان هايی است که از مردم بر می​خيزد، مسائل و مشکلات مردم را در هر شهر و روستا به خوبی می​شناسد و از طريق تعامل با خود مردم، بی واسطه، خدمات شايسته​ای را ارائه می​کند. چنين همکنشی بر تعديل انتظارات و خواست​های مردم اثر مثبت می​گذارد و دستيابی به هدف​های همگانی و مشترک از راه گفت​وگو، منجر به تفاهم و وفاق جمعی می​شود و راه را برای به​کارگيری شيوه​های کارآمدتر دموکراسی و مردمسالاری در معنای اخص آن آماده می​کند».

بيانيه مذکور با اشاره به ضرورت تشکيل شوراها طبق اصل هفتم و نيز اصول يکصدم و يکصدوششم قانون اساسی از اين که اجرای اين اصول برای مدت بيش از ۲۰ سال مسکوت و مغفول مانده بود ابراز تأسف کرده و می​افزايد: «اما خوشبختانه اکنون پس از شک و ترديدهای فراوان، به​عنوان يکی از دستاوردهای اصلاحات و مردمسالاری، آغاز شده است و بايد آن را يکی از مهمترين سرمايه​های اجتماعی و ملی شناخت که در کنار مجلس، نهاد رياست جمهوری و تشکل​های مردمی و احزاب سياسی و ... می​تواند در فرآيند تحقق مردمسالاری جايگاه و نقش مهمی داشته باشد. بنابراين، نبايد تشکيل شوراها را به​دست حوادث سپرد و يا امری تفننی و بی​خاصيت که بود و نبودش از لحاظ سياسی و اجتماعی يکسان است، تصور کرد. شورا در نظام مردمسالاری ابعاد اخلاقی، انسانی و اجتماعی دارد که راه روشن دموکراسی را با شيوه​های نوين اداره امور و کاستن از تمرکزگرايی بی​حد و حصر و ديوانسالاری دولتی و سلسله مراتب کاملا عمودی، هموار می​سازد».

اين گروه با اشاره به مشکلات و معضلات دوره اول شوراها آورده است: «بدون شک، يک نهاد مردمی و شورايی با وجود سازمان​های عريض و طويل شهرداری و عادت کردن همگان به روابط يکسويه اداری، به آسانی شکل نمی​گيرد و نبايد در نخستين گام​ها منتظر آثار و نتايج مؤثر آن بود، بلکه با معضلات و مانع​تراشی​های دست​وپاگيری مواجه می​شود که موانع انسانی - فرهنگی، موانع و معضلات سياسی و موانع قانونی از اهم آنها است و اين در آغاز کار امری طبيعی است».

نهضت​آزادی تأکيد دارد: «کسانی که کارآيی و مشروعيت شوراهای شهر و روستا را باور نداشته و زيرسؤال می​برند و پيش از پايان دوره نخست آن با شادمانی پايان عمرش را جشن می​گيرند، به چيزی جز فروپاشی و اخلال در نظم دموکراسی شورايی که آرام و تدريجی رشد و بالندگی طبيعی خود را ادامه می​دهد، فکر نمی​کنند. برعکس، آنانی که به نظام مردمسالاری گرايش و باور دارند و دخالت مردم در تعيين سرنوشت خود را تنها راه رسيدن به خوبسندگی، اتکای به نفس و رشد دموکراسی می​شمارند، به​جای بهانه​جويی و دليل​تراشی برای کناره​گيری خود و نفی شوراها و تشويق مردم به بی​تفاوتی و دلسردی نسبت به آن، در صدد تجربه​اندوزی و تغيير شرايط هستند تا اين نهال دموکراسی جان بگيرد و رشد يابد.» به​اعتقاد نهضت​آزادی، «عدم حمايت از انتخابات شوراها ميدان​دادن به انحصارگرايان، استبدادخواهان و مخالفان اصلاحات است. اين مخالفان با کمرنگ​کردن مشارکت مردم در انتخابات شوراها، علاوه بر نفی نظام شورايی، به​کل نظام اصلاحات و مردمسالاری آسيب وارد می​کنند و مردم را به سمت مقصدی که چيزی جزفروپاشی نظام و سلطه استبداد نيست، سوق می​دهند».

اين حزب سپس به اهميت شورای شهر تهران اشاره کرده و آورده است: «بايد توجه داشت که شهر تهران الگو، مدل و نيروی محرک ساير نقاط است و اگر شورای آن تقويت نشود تا بتواند نقش ملی خود را بازی کند، ضربه سختی به انديشه شورا در ايران وارد خواهد شد. تجربه تلخ انحلال شورای شهر تهران هشدار سختی بود که نشان​داد اگر مشکلات سياسی و قانونی شوراها عاقلانه حل و فصل نشود و هماهنگی​های اجرايی لازم بين شورا و شهرداری شکل نگيرد، می​تواند در قشرهايی از جامعه، ايجاد بدبينی و يأس کند و موجب شود که شکست در يک مورد خاص به فايده عام و همگانی شورا آسيب وارد سازد و در واقع، آينده درازمدت شوراها فدای گذشته کوتاه​مدت آن شود». اطلاعيه تأکيد دارد: «بايد در انتخاباتی که در پيش داريم و می​بايد با تبادل​نظر و عقلانيتی بيش از گذشته با مشارکت تمامی قشرها و گروه ها برگزار شود، يک گام ديگر به​سوی نهادينه شدن شوراها برداريم».

نهضت​آزادی افزوده است: «اکنون، باتوجه به تبليغات يکسويه​ای که توسط محافل خارج و داخل کشور عليه شوراها به​راه افتاده است، بيم آن می​رود که اين انتخابات با سردی و بی​التفاتی برخی از جناح​ها و جريان​ها و بخشی از مردم ساده​دل يا ناراضی روبه​رو شود و اساس شوراها صدمه بيند. به​نظر ما، اين لطمه​ای نه به حاکميت يا جناح​های خاص، بلکه لطمه​ای است که به حقوق اساسی ملت و سرمايه​های اجتماعی وارد خواهد شد. از اين​رو، تمامی نخبگان، احزاب و تشکل​های سياسی و اجتماعی در برابر آن مسؤول هستند و نمی​توانند در هرگونه تصميم​گيری، شانه از زيربار مسؤوليت خالی کنند».

نهضت​آزادی نيز همچون ساير گروه​های اصلاح​طلب به عملکرد و سياست تبليغی صداوسيما در مورد انتخابات شوراها انتقاد دارد. نويسندگان بيانيه در اين مورد آورده​اند: «متأسفانه وسائل ارتباط جمعی، به​ويژه صداوسيما، تاکنون چنان که بايد و شايد به موضوع شوراها نپرداخته و راهکارهای بهتری را برای حل مشکلات کندوکاو نکرده​اند و اين شيوه برخورد، چه عمدی و چه سهوی، کمکی به ايجاد شرايط مناسب برای شکل​گيری جامعه مدنی و مردمسالاری نخواهد کرد، بلکه به آن شديدا آسيب خواهد زد.»

نهضت​آزادی در بيانيه خود با اشاره به جايگاه شورا و دموکراسی در انديشه رهبران مرحوم خود (آيت​الله طالقانی و مهندس مهدی بازرگان) آورده است: «نهضت​آزادی ايران با پيروی از انديشه پيشگامان خود که مردمسالاری و انديشه شورا را فارغ از هرگونه نظرشخصی و تنها برای سامان بخشيدن به مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، برای نخستين​بار پس از انقلاب اسلامی مطرح کردند، معتقد به مشارکت فعالانه در انتخابات شوراهای شهر و روستا و تقويت و تحکيم اين نهادهای مردمی و مدنی است ... هم​اکنون يک فرصت تاريخی ديگر در پيش​روی ملت ايران است و نهضت​آزادی ايران، به​خواست خداوند، می​تواند در جهت تثبيت و تقويت شوراهای اسلامی مشارکت فعالانه داشته باشد. ما از اين مسؤوليت تاريخی استقبال می​کنيم. از نظر نهضت​آزادی ايران، تقويت و تحکيم شوراهای اسلامی و اقبال مردم به آنها، افزون بر ايفای نقش سازنده​ای که در شکل​گيری نظام مردمسالاری دارند، می​تواند در بهبود کيفيت زندگی و شرايط محيط، کار و مسکن، توسعه پايدار شهری و رفع مشکلات شهری باتوجه به نيازهای مردم و به​دست خودشان و نهايتا بسط عدالت شهروندی، آثار درازمدتی داشته باشد».

در انتهای بيانيه آمده است: «ما فعاليت در راستای تشويق مردم با استقبال از شوراها را يک حرکت ملی که می​تواند نشاط تازه​ای برای جامعه به ارمغان آورد، می​دانيم و اميدواريم که در آستانه سال​نو، به ياری پروردگار توانا و همت والای ملت رشيد و سرافراز ايران، انتخابات شوراها در سراسر کشور با موفقيت برگزار شود و شوراهای جديد نقش مؤثرتری در اداره امور مردم عزيز اين سرزمين و فراهم​کردن محيط مناسب زندگی برای شهروندان ايفا کنند.»

در ادامه اين بيانيه تحليلی، محورهای برنامه نهضت​آزادی برای شورای شهر تحت ۶ عنوان کلی «بهبود کيفيت زندگی مردم»، «رفع موانع مشارکت واقعی مردم در اداره شهر»، «اصلاح قانون و آئين​نامه​های شوراها»، «افزايش کيفيت خدمات شهری و کاهش هزينه​ها»، «تمرکززدايی» و «کاهش مشکلات مهم کلان​شهرها» تشريح شده است.